อัลมาซ อายานา

2.1. วัยเด็กและครอบครัว

อัลมาซเป็นบุตรคนที่เจ็ดในบรรดาพี่น้องเก้าคน เธอเติบโตในหมู่บ้านเล็ก ๆ ในเขตภูเขาของเอธิโอเปียซึ่งมีสภาพความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย ครอบครัวของเธอมีเชื้อสายโอโรโม ซึ่งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ขนาดใหญ่ในเอธิโอเปีย นอกเหนือจากภาษาโอโรโม ซึ่งเป็นภาษาแม่ของเธอ เธอยังสามารถพูดภาษาอัมฮาราได้อีกด้วย ซึ่งชื่อ 'อัลมาซ' ในภาษาอัมฮาราแปลว่า 'เพชร' ซึ่งสะท้อนถึงศักยภาพที่ซ่อนอยู่ในตัวเธอมาตั้งแต่เด็ก อัลมาซเป็นคริสเตียนที่เคร่งศาสนาและนับถืออย่างเคร่งครัด เธอสมรสกับโซเรสซา ฟิดา เพื่อนในวัยเด็กและคู่ชีวิตของเธอ

2.2. การฝึกซ้อมและการเริ่มต้นอาชีพ

อัลมาซเริ่มวิ่งตั้งแต่อายุประมาณ 13-14 ปีที่โรงเรียนในท้องถิ่น เธอเริ่มต้นฝึกซ้อมในสภาพแวดล้อมที่ท้าทาย โดยมักจะวิ่งในป่าและไร่กาแฟ ซึ่งเป็นวิธีการฝึกฝนที่สร้างความแข็งแกร่งและความอึดให้กับร่างกายในแบบฉบับเฉพาะตัวของนักวิ่งชาวเอธิโอเปีย การฝึกซ้อมอย่างหนักนี้เป็นรากฐานสำคัญที่ทำให้เธอพัฒนาสู่การเป็นนักวิ่งระยะไกลชั้นนำของโลก การแข่งขันสำคัญครั้งแรกของเธอคือการเข้าร่วมกรีฑาเยาวชนชิงแชมป์โลก 2010 ที่มอนก์ตัน ประเทศแคนาดา ในรายการวิ่งวิบาก 3000 เมตร ซึ่งเธอทำเวลาได้ 9:48.08 นาที จบอันดับที่ 5 ซึ่งถือเป็นการเริ่มต้นอาชีพบนเวทีระดับนานาชาติที่น่าจับตามอง ก่อนที่เธอจะเปลี่ยนมาเน้นการวิ่งในรายการวิ่งระยะไกลแบบทางเรียบในเวลาต่อมา

3.1. ความสำเร็จในระยะแรก (พ.ศ. 2556-2557)

อัลมาซเริ่มต้นสร้างชื่อเสียงในระดับนานาชาติในปี พ.ศ. 2556 ด้วยการคว้าเหรียญทองแดงในรายการวิ่ง 5,000 เมตร ที่กรีฑาชิงแชมป์โลก 2013 ซึ่งจัดขึ้นที่มอสโก ประเทศรัสเซีย ด้วยเวลา 14:51.33 นาที ในเดือนพฤษภาคมปีเดียวกัน เธอทำสถิติส่วนบุคคลที่ดีที่สุดในรายการ 5,000 เมตรด้วยเวลา 14:25.84 นาที ที่กรุงปารีส ทำให้เธอกลายเป็นนักกีฬาหญิงที่วิ่งระยะนี้เร็วที่สุดเป็นอันดับหกของโลกในขณะนั้น

ในปี พ.ศ. 2557 เธอยังคงรักษาฟอร์มการเล่นอันยอดเยี่ยม โดยคว้าเหรียญทองในรายการ 5,000 เมตร ในการแข่งขันกรีฑาชิงแชมป์แอฟริกา 2014 ที่มาร์ราคิช ประเทศโมร็อกโก ด้วยเวลา 15:32.72 นาที ซึ่งเป็นสถิติการแข่งขันใหม่ และเป็นการเอาชนะนักวิ่งคู่แข่งคนสำคัญอย่างเกนเซเบ ดิบบา หลังจากนั้นหนึ่งเดือน เธอก็คว้าเหรียญทองอีกครั้งในรายการ 5,000 เมตร ในการแข่งขันคอนติเนนตัลคัพ 2014 ซึ่งจัดขึ้นที่มาร์ราคิชเช่นกัน โดยวิ่งเข้าเส้นชัยนำหน้าคู่แข่งมากกว่า 24 วินาที

3.2. ชัยชนะในการแข่งขันชิงแชมป์โลก (พ.ศ. 2558)

ในปี พ.ศ. 2558 อัลมาซ อยานา ยังคงแสดงศักยภาพอย่างต่อเนื่อง ในเดือนพฤษภาคม เธอทำสถิติส่วนบุคคลใหม่ในรายการ 5,000 เมตรด้วยเวลา 14:14.32 นาที ในการแข่งขันไดมอนด์ลีกที่เซี่ยงไฮ้ ประเทศจีน ซึ่งเป็นเวลาที่ทำให้เธอกลายเป็นนักกีฬาหญิงที่วิ่งระยะนี้เร็วที่สุดเป็นอันดับสามของโลก รองจากติรุเนช ดิบบา ผู้ถือสถิติโลก และเมเซเรต เดฟาร์

ต่อมาในเดือนสิงหาคม ที่กรีฑาชิงแชมป์โลก 2015 ณ ปักกิ่ง เธอได้แสดงฝีเท้าอันน่าประทับใจในรายการ 5,000 เมตร โดยวิ่งนำตลอดการแข่งขันและคว้าเหรียญทองด้วยเวลา 14:26.83 นาที ซึ่งเป็นสถิติใหม่ของการแข่งขันชิงแชมป์โลก เธอเอาชนะเซนเบเร เตเฟรี ผู้ได้รับเหรียญเงินไปมากกว่า 17 วินาที และเกนเซเบ ดิบบา ได้เหรียญทองแดง ผลงานของเธอในการแข่งขันครั้งนี้ได้รับการยกย่องจากเวิลด์แอธเลติกส์ว่าเป็น "ผลงานยอดเยี่ยมประจำการแข่งขัน" (Performance of the Championships) ในการแข่งขันสุดท้ายของฤดูกาล เธอได้สร้างสถิติใหม่ของการแข่งขัน 3,000 เมตร ด้วยเวลา 8:22.34 นาที ในรายการเวลต์คลาสเซ ซูริค ไดมอนด์ลีก ซึ่งเธอสามารถเอาชนะติรุเนช ดิบบาได้

3.3. การสร้างสถิติโลกในโอลิมปิก (พ.ศ. 2559)

ปี พ.ศ. 2559 ถือเป็นปีแห่งความสำเร็จครั้งสำคัญที่สุดในอาชีพของอัลมาซ อยานา เธอเริ่มต้นฤดูกาลด้วยการชนะรายการ 3,000 เมตร ในการแข่งขันโดฮา ไดมอนด์ลีกเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม ด้วยเวลา 8:23.11 นาที ซึ่งเกือบทำลายสถิติส่วนบุคคลของเธอเอง ต่อมาเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน เธอได้สร้างสถิติส่วนบุคคลใหม่ในรายการ 5,000 เมตร ด้วยเวลา 14:12.59 นาที ในการแข่งขันโกลเดน กาลา ไดมอนด์ลีก ที่กรุงโรม ประเทศอิตาลี ซึ่งทำให้เธอเป็นนักวิ่งหญิงที่วิ่งระยะนี้เร็วที่สุดเป็นอันดับสองตลอดกาล รองจากสถิติโลกของติรุเนช ดิบบาเพียงเล็กน้อย และยังเป็นสถิติใหม่ของรายการแข่งขันไดมอนด์ลีก

ในช่วงปลายเดือนเดียวกัน เธอได้เข้าร่วมการแข่งขัน 10,000 เมตร เป็นครั้งแรกในการคัดเลือกนักกีฬาโอลิมปิกของเอธิโอเปีย ที่เฮนเกโล ประเทศเนเธอร์แลนด์ เธอทำเวลาได้ 30:07.00 นาที ซึ่งเป็นเวลาเปิดตัวที่เร็วที่สุดเท่าที่เคยมีมา เอาชนะติรุเนช ดิบบา และขยับขึ้นมาอยู่อันดับที่แปดของโลกตลอดกาลในรายการนี้

จุดสูงสุดในอาชีพของเธอเกิดขึ้นในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2559 ที่โอลิมปิกฤดูร้อน 2016 ณ รีโอเดจาเนโร ประเทศบราซิล ในรายการวิ่ง 10,000 เมตร เธอได้สร้างสถิติโลกใหม่ที่น่าตกตะลึงด้วยเวลา 29:17.45 นาที ทำลายสถิติโลกเดิมของหวัง จวินเซี่ย นักกีฬาชาวจีน ที่คงอยู่มานาน 23 ปี ไปถึง 14 วินาที ก่อนหน้านี้ไม่เคยมีใครวิ่งได้ใกล้เคียงสถิติของหวัง จวินเซี่ย ในระยะ 22 วินาที ความเร็วของการแข่งขัน 10,000 เมตรครั้งนี้สูงมาก โดยวิเวียน เชรุอิยอต จากเคนยา ผู้เข้าเส้นชัยอันดับสอง ก็ทำเวลาได้ห่างจากสถิติโลกเดิมของหวัง จวินเซี่ย เพียง 1 วินาที เท่านั้น ส่วนติรุเนช ดิบบา ผู้เคยคว้าเหรียญทองโอลิมปิกสองสมัยในรายการ 10,000 เมตร ก็คว้าเหรียญทองแดงด้วยเวลาที่ดีกว่าสถิติส่วนบุคคลเดิมถึง 12 วินาที และเป็นเวลาที่เร็วที่สุดเป็นอันดับสี่ในประวัติศาสตร์ นอกจากนี้ ยังมีการทำลายสถิติระดับประเทศหลายรายการ และนักวิ่งถึง 18 คนทำสถิติส่วนบุคคลที่ดีที่สุดของตนเอง

ในวันที่ 9 กันยายน ในการแข่งขันครั้งแรกหลังจากโอลิมปิก อัลมาซพยายามทำลายสถิติโลก 5,000 เมตรของติรุเนช ดิบบา ที่ทำไว้ในปี 2008 ด้วยเวลา 14:11.15 นาที ในรายการเมโมเรียล ฟาน แดมมี ไดมอนด์ลีก ที่บรัสเซลส์ ประเทศเบลเยียม แม้เธอจะเริ่มต้นได้อย่างแข็งแกร่ง แต่ก็ไม่สามารถทำลายสถิติได้ ทำได้เพียงสร้างสถิติใหม่ของการแข่งขันด้วยเวลา 14:18.99 นาที

3.4. ผลงานหลังโอลิมปิก (พ.ศ. 2560)

ในวันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2560 อัลมาซ อยานา ได้รับชัยชนะอย่างโดดเด่นในรายการวิ่ง 10,000 เมตร ในกรีฑาชิงแชมป์โลก 2017 ที่ลอนดอน ประเทศสหราชอาณาจักร โดยทำเวลาได้ 30:16.32 นาที ซึ่งเป็นเวลาที่ดีที่สุดของโลกในปีนั้น เธอวิ่งช่วง 5.00 K m สุดท้ายด้วยเวลา 14:24.94 นาที ซึ่งเป็นเวลาที่ถ้าเทียบกับสถิติ 5,000 เมตรโดยตรง ก็จะอยู่ในอันดับที่เจ็ดของสถิติโลกตลอดกาลในขณะนั้น ชัยชนะของเธอในรายการนี้ยังสร้างสถิติใหม่สำหรับส่วนต่างของเวลาที่มากที่สุดในรายการ 10,000 เมตร ในการแข่งขันชิงแชมป์โลก โดยเว็บไซต์เล็ตส์รัน.คอม (Letsrun.com) ได้บรรยายถึงชัยชนะของเธอว่าเป็น "หนึ่งในการแสดงฝีเท้าที่ดีที่สุดในประวัติศาสตร์การวิ่งระยะไกลหญิง"

แปดวันต่อมา เธอคว้าเหรียญเงินในรายการ 5,000 เมตร โดยทำเวลาได้ 14:40.35 นาที จบตามหลังเฮลเลน โอไบริ จากเคนยา (14:34.86 นาที) ในปีเดียวกัน อัลมาซได้ประเดิมสนามในการวิ่งฮาล์ฟมาราธอนเป็นครั้งแรกในรายการนิวเดลี ฮาล์ฟมาราธอน โดยคว้าชัยชนะด้วยเวลา 1:07:12 ชั่วโมง

3.5. อาการบาดเจ็บ การเป็นแม่ และการกลับมา (พ.ศ. 2561-ปัจจุบัน)

หลังจากความสำเร็จอันยิ่งใหญ่ในปี 2560 อัลมาซ อยานา ต้องหยุดพักการแข่งขันไปเกือบสามปีเนื่องจากปัญหาอาการบาดเจ็บและช่วงเวลาของการตั้งครรภ์ การแข่งขันเพียงรายการเดียวในช่วงนี้คือพรีฟอนเทน คลาสสิก 2019 ซึ่งเธอลงแข่งในรายการ 3,000 เมตร และจบอันดับที่ 18 ด้วยเวลา 8:57.16 นาที

อัลมาซเริ่มกลับมาแข่งขันอย่างสม่ำเสมออีกครั้งตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. 2565 เธอลงสนามในรายการลู่ที่แฟนนี่ แบลงเคอร์ส-โคเอน เกมส์ 2022 ที่เฮนเกโล โดยได้อันดับที่เจ็ดในรายการ 10,000 เมตร ด้วยเวลา 30:48.48 นาที และยังได้อันดับที่หกในรายการ 5,000 เมตร ที่ออสโล ไดมอนด์ลีก 2022 ด้วยเวลา 14:32.17 นาที

ในวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2565 อัลมาซในวัย 30 ปี ได้สร้างประวัติศาสตร์ด้วยการทำเวลาเปิดตัวมาราธอนที่เร็วที่สุดในประวัติศาสตร์สำหรับนักวิ่งหญิง ด้วยเวลา 2:17:20 ชั่วโมง ในการแข่งขันอัมสเตอร์ดัมมาราธอน เธอคว้าชัยชนะในรายการนี้และเอาชนะคู่แข่งเก่าอย่างเกนเซเบ ดิบบา ไปถึง 45 วินาที นอกจากนี้ เธอยังทำลายสถิติเส้นทางเดิมไปเกือบ 40 วินาที และสร้างสถิติใหม่สำหรับการแข่งขันในเนเธอร์แลนด์ (Dutch all-comers' record) รวมถึงขยับขึ้นมาอยู่อันดับที่เจ็ดในรายชื่อนักวิ่งมาราธอนหญิงที่เร็วที่สุดตลอดกาลในขณะนั้น

ในปี พ.ศ. 2566 อัลมาซเริ่มต้นฤดูกาลด้วยการคว้าชัยชนะในลิสบอน ฮาล์ฟมาราธอน พร้อมทำสถิติเส้นทางใหม่ด้วยเวลา 1:05:30 ชั่วโมง ในวันที่ 17 กันยายน เธอได้ลงแข่งขันในระยะ วิ่ง 10 ไมล์ เป็นครั้งแรกในการแข่งขันดาม ต็อต ดามลูป ที่ซานดัม โดยจบอันดับที่สามด้วยเวลา 52:23 นาที และในรายการวาเลนเซีย มาราธอน 2023 เธอทำสถิติส่วนบุคคลใหม่ในรายการมาราธอนด้วยเวลา 2:16:20 ชั่วโมง โดยจบอันดับที่สองตามหลังเวิร์กเนช เดเกฟา

6.1. ผลการแข่งขันระดับนานาชาติ

6.2. สถิติส่วนบุคคลและสถิติการแข่งขัน

อัลมาซ อยานา ยังได้รับรางวัลจากการแข่งขันไดมอนด์ลีก โดยเป็นผู้ชนะโดยรวมในรายการ 5,000 เมตรในปี 2559 และยังคว้าชัยชนะในรายการต่าง ๆ ของไดมอนด์ลีกหลายครั้ง ได้แก่:

• พ.ศ. 2558: ชนะ 2 รายการ ได้แก่ เซี่ยงไฮ้ โกลเดน แกรนด์พริกซ์ (5,000 เมตร) และเวลต์คลาสเซ ซูริค (3,000 เมตร)
• พ.ศ. 2559: ชนะ 4 รายการ ได้แก่ กาตาร์ แอธเลติก ซูเปอร์ แกรนด์พริกซ์ (3,000 เมตร), ราบัต มีตติง อินเตอร์เนชันแนล โมฮัมเหม็ด ที่ 6 ออฟ แอธเลติกส์ (5,000 เมตร), โรม โกลเดน กาลา - ปิเอโตร เมนเนีย (5,000 เมตร), และบรัสเซลส์ เมโมเรียล ฟาน แดมมี (5,000 เมตร)

นอกจากนี้ เธอยังได้รับตำแหน่งชนะเลิศในการแข่งขันระดับประเทศของเอธิโอเปีย ได้แก่:

• รายการ 5,000 เมตร: พ.ศ. 2557
• รายการ 3,000 เมตรวิบาก: พ.ศ. 2556

7.1. การประเมินเชิงบวก

อัลมาซ อยานา ได้รับการยกย่องอย่างสูงจากความสามารถอันโดดเด่นในการวิ่งระยะไกลและการทำลายสถิติโลก เธอได้พิสูจน์ให้เห็นถึงความทุ่มเทและการฝึกฝนอย่างหนักที่นำไปสู่ผลงานอันน่าประทับใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการทำลายสถิติโลก 10,000 เมตร ในโอลิมปิก 2016 ที่คงอยู่มานานกว่าสองทศวรรษ แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นและวินัยในการฝึกซ้อมอย่างไม่หยุดยั้ง ชัยชนะของเธอในการแข่งขันชิงแชมป์โลกและโอลิมปิกได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับนักกีฬาหลายคนและยกระดับมาตรฐานการแข่งขันในรายการระยะไกลหญิงให้สูงขึ้น

7.2. ข้อกล่าวหาเรื่องสารต้องห้ามและการตอบโต้

หลังจากที่อัลมาซ อยานา ทำลายสถิติโลกในรายการ 10,000 เมตร ในโอลิมปิกฤดูร้อน 2016 ที่รีโอเดจาเนโร การแสดงออกถึงความสงสัยเกี่ยวกับผลงานของเธอก็เกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง สื่อบางแห่งและบุคคลในวงการกีฬาได้ตั้งคำถามถึงความเป็นไปได้ที่เธออาจใช้สารต้องห้าม สาเหตุหนึ่งมาจากประวัติการตรวจสารต้องห้ามที่ค่อนข้างหละหลวมในเอธิโอเปีย รวมถึงกรณีอื้อฉาวเรื่องสารต้องห้ามที่เกิดขึ้นกับนักกรีฑาก่อนหน้าการแข่งขันโอลิมปิกที่รีโอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสถิติโลกเดิมของหวัง จวินเซี่ย ที่ถูกทำลายไป ก็เคยมีข้อสงสัยเรื่องสารต้องห้ามเช่นกัน ผู้เชี่ยวชาญด้านกรีฑาหลายคน รวมถึงนักวิ่งระยะไกลชื่อดังอย่างเบรนแดน ฟอสเตอร์ และพอลลา แรดคลิฟฟ์ ต่างแสดงความกังขาต่อความเร็วที่น่าเหลือเชื่อของเธอ นอกจากนี้ นักวิ่งคู่แข่งบางคนยังกล่าวว่าก่อนการแข่งขัน อัลมาซมีอาการไอและดูไม่สบาย

ในการแถลงข่าวหลังการแข่งขัน เมื่อถูกถามถึงข้อสงสัยเรื่องสารต้องห้าม อัลมาซ อยานา ได้ตอบโต้ข้อกล่าวหาอย่างหนักแน่นและตรงไปตรงมาว่า "สารกระตุ้นของฉันคือการฝึกซ้อมของฉัน สารกระตุ้นของฉันคือพระเยซู" คำกล่าวนี้สะท้อนถึงความเชื่อมั่นในตนเองและศรัทธาอันแรงกล้าของเธอว่าผลงานทั้งหมดมาจากการฝึกฝนอย่างหนักและความช่วยเหลือจากพระเจ้า ไม่ใช่จากสารผิดกฎหมาย การตอบโต้ของเธอตอกย้ำถึงจุดยืนในการปกป้องศักดิ์ศรีและความบริสุทธิ์ของตนเองในกีฬาที่กำลังเผชิญกับวิกฤตความน่าเชื่อถือจากปัญหาการใช้สารต้องห้าม อัลมาซพยายามยืนยันสิทธิของตนในการแข่งขันที่เป็นธรรมและส่งเสริมการพัฒนาประชาธิปไตยในวงการกีฬาที่โปร่งใสและปราศจากการทุจริต.