ประเทศโมนาโก

2.1. ที่มาของชื่อ

ชื่อ "โมนาโก" Monaco_{โมนาโก}^{ภาษาอังกฤษ} มีที่มาจากนิคมชาวกรีกโบราณพวกโฟเคีย (Φώκαια_{โฟไกอา}^{Greek, Ancient}) ในศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตกาล ซึ่งอยู่ใกล้เคียงกับที่ตั้งปัจจุบัน ชาวลิกูเรียเรียกดินแดนแถบนี้ว่า Monoikos_{โมโนอิโกส}^lij มาจากคำในภาษากรีกว่า "μόνοικος_{โมโนอิโกส}^{Greek, Ancient}" ซึ่งแปลว่า "บ้านเดี่ยว" หรือ "ที่อยู่อาศัยเพียงหลังเดียว" โดยเกิดจากการประสมคำว่า "μόνος_{โมโนส}^{Greek, Ancient}" (monos_{โมโนส}^{ภาษาอังกฤษ} แปลว่า "โดดเดี่ยว, เดียวดาย") กับคำว่า "οἶκος_{โออิโกส}^{Greek, Ancient}" (oikos_{โออิโกส}^{ภาษาอังกฤษ} แปลว่า "บ้าน, ที่อยู่อาศัย")
ตามตำนานโบราณ เฮอร์คิวลีสเคยเดินทางผ่านบริเวณโมนาโกและได้ขับไล่เทพเจ้าองค์ก่อน ๆ ออกไป ด้วยเหตุนี้ จึงมีการสร้างวิหารอุทิศแด่เฮอร์คิวลีสขึ้น ณ ที่แห่งนั้น และเนื่องจากวิหารนี้เป็น "บ้าน" (วิหาร) เพียงหลังเดียวของเฮอร์คิวลีสในบริเวณนั้น เมืองจึงถูกเรียกว่า "โมโนอิโกส"

2.2. สมัยโบราณและสมัยกลาง

ประวัติศาสตร์ยุคแรกเริ่มของโมนาโกย้อนไปถึงการตั้งถิ่นฐานของชาวกรีกโบราณพวกโฟเคีย (Φώκαια_{โฟไกอา}^{Greek, Ancient}) ในราวศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตกาล ต่อมาพื้นที่นี้ได้ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของจักรวรรดิโรมัน และกลายเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ในเวลาต่อมา ในปี ค.ศ. 1191 จักรพรรดิไฮน์ริชที่ 6 ได้มอบดินแดนโมนาโกให้แก่สาธารณรัฐเจนัว เพื่อเป็นการตอบแทนที่ช่วยปราบปรามโจรสลัด เจนัวได้ก่อตั้งโมนาโกขึ้นใหม่เป็นอาณานิคมในปี ค.ศ. 1215 และได้สร้างป้อมปราการบนโขดหิน (ปัจจุบันคือโมนาโก-วีล) รวมถึงเริ่มใช้ประโยชน์จากท่าเรือธรรมชาติของพื้นที่นี้ อิทธิพลของสาธารณรัฐเจนัวมีความสำคัญอย่างยิ่งในช่วงเวลานี้ก่อนการปรากฏตัวของราชวงศ์กรีมัลดี

2.3. การสถาปนาราชวงศ์กรีมัลดี

การปกครองโมนาโกโดยสมาชิกของราชวงศ์กรีมัลดีเริ่มต้นขึ้นในปี ค.ศ. 1297 เมื่อฟรันเชสโก กรีมัลดี (Francesco Grimaldi_{ฟรันเชสโก กรีมัลดี}^{ภาษาอิตาลี}) หรือที่รู้จักกันในชื่อ "มาลิเซีย" (Malizia_{มาลิเซีย}^{ภาษาอิตาลี} ซึ่งแปลจากภาษาอิตาลีได้ว่า "ผู้มุ่งร้าย" หรือ "ผู้มีเล่ห์เหลี่ยม") พร้อมด้วยพรรคพวก ได้ปลอมตัวเป็นนักบวชฟรันซิสกัน (คำว่า monaco ในภาษาอิตาลีแปลว่านักบวช ซึ่งเป็นความบังเอิญเนื่องจากพื้นที่นี้เป็นที่รู้จักในชื่อนี้อยู่แล้ว) และเข้ายึดป้อมปราการที่ป้องกันโขดหินโมนาโก (Rock of Monaco_{ร็อกออฟโมนาโก}^{ภาษาอังกฤษ}) ได้สำเร็จ
อย่างไรก็ตาม ฟรันเชสโกถูกกองกำลังเจนัวขับไล่ออกไปในอีกไม่กี่ปีต่อมา และการต่อสู้เพื่อแย่งชิง "โขดหิน" นี้ยังคงดำเนินต่อไปอีกหนึ่งศตวรรษ ราชวงศ์กรีมัลดีมีต้นกำเนิดจากเจนัว และการต่อสู้ครั้งนี้ก็เป็นส่วนหนึ่งของความขัดแย้งภายในตระกูล เจนัวยังมีส่วนร่วมในความขัดแย้งอื่น ๆ และในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 14 เจนัวได้สูญเสียโมนาโกไปหลังจากต่อสู้กับราชบัลลังก์อารากอนเพื่อแย่งชิงคอร์ซิกา ในที่สุดราชวงศ์กรีมัลดีก็สามารถสถาปนาอำนาจการปกครองอย่างเป็นทางการได้เมื่อซื้อโมนาโกจากราชบัลลังก์อารากอนในปี ค.ศ. 1419 พร้อมด้วยเมืองใกล้เคียงอีกสองแห่งคือม็องตงและรอกเกอบรูน-กัป-มาร์แต็ง ทำให้ราชวงศ์กรีมัลดีกลายเป็นผู้ปกครอง "โขดหินโมนาโก" อย่างเป็นทางการและไม่มีข้อโต้แย้งใด ๆ

2.4. คริสต์ศตวรรษที่ 14-18

หลังจากที่ราชวงศ์กรีมัลดีได้สถาปนาอำนาจการปกครองอย่างมั่นคงในโมนาโกในปี ค.ศ. 1419 พวกเขาได้เริ่มเสริมสร้างความมั่นคงและความเป็นอิสระของราชรัฐ ในปี ค.ศ. 1612 ออนอเรที่ 2 (Honoré II_{ออนอเรที่ 2}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เริ่มใช้ฐานันดรศักดิ์ "เจ้าชาย" (Prince_{แพร็งซ์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) แห่งโมนาโก ในช่วงทศวรรษที่ 1630 พระองค์ได้แสวงหาการคุ้มครองจากฝรั่งเศสเพื่อต่อต้านกองกำลังสเปน และในปี ค.ศ. 1642 พระองค์ได้รับการต้อนรับในราชสำนักของพระเจ้าหลุยส์ที่ 13 แห่งฝรั่งเศสในฐานะ "ดยุกและขุนนางต่างชาติ" (duc et pair étranger_{ดูกเอแปเรทร็องเฌ}^{ภาษาฝรั่งเศส})
เจ้าชายแห่งโมนาโกกลายเป็นข้าราชบริพารของกษัตริย์ฝรั่งเศส ในขณะเดียวกันก็ยังคงดำรงสถานะเป็นเจ้าชายผู้มีอำนาจอธิปไตย แม้ว่าเจ้าชายและครอบครัวที่สืบทอดตำแหน่งต่อมาจะใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ในปารีส และมีการสมรสข้ามตระกูลกับขุนนางฝรั่งเศสและอิตาลี ราชวงศ์กรีมัลดีก็ยังคงมีรากเหง้ามาจากเจนัว ราชรัฐโมนาโกดำรงอยู่ภายใต้การอารักขาของฝรั่งเศสจนกระทั่งเกิดการปฏิวัติฝรั่งเศส ซึ่งนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองและสังคมครั้งใหญ่ในภูมิภาคนี้ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของโมนาโกด้วย

2.5. คริสต์ศตวรรษที่ 19

ในปี ค.ศ. 1793 กองกำลังปฏิวัติฝรั่งเศสได้เข้ายึดครองโมนาโก และจนถึงปี ค.ศ. 1814 โมนาโกก็ถูกฝรั่งเศสยึดครอง (ในช่วงเวลานี้ พื้นที่ส่วนใหญ่ของยุโรปถูกกองทัพฝรั่งเศสภายใต้การบัญชาการของนโปเลียน โบนาปาร์ตยึดครอง) ราชรัฐได้รับการสถาปนาขึ้นใหม่ในปี ค.ศ. 1814 ภายใต้การปกครองของราชวงศ์กรีมัลดี และถูกกำหนดให้เป็นรัฐอารักขาของราชอาณาจักรซาร์ดิเนียโดยการประชุมใหญ่แห่งเวียนนาในปี ค.ศ. 1815 โมนาโกยังคงอยู่ในสถานะนี้จนถึงปี ค.ศ. 1860 เมื่อกองกำลังซาร์ดิเนียถอนตัวออกจากราชรัฐตามสนธิสัญญาตูริน และเคาน์ตีนิส (รวมถึงซาวอย) โดยรอบถูกยกให้ฝรั่งเศส โมนาโกจึงกลายเป็นรัฐอารักขาของฝรั่งเศสอีกครั้ง จนถึงปี ค.ศ. 1860 ภาษาอิตาลีเป็นภาษาราชการในโมนาโก ก่อนที่จะถูกแทนที่ด้วยภาษาฝรั่งเศส
ก่อนหน้านั้น ได้เกิดความไม่สงบในเมืองม็องตงและรอกเกอบรูน-กัป-มาร์แต็ง ซึ่งประชาชนในเมืองต่างเบื่อหน่ายกับการถูกเก็บภาษีอย่างหนักจากราชวงศ์กรีมัลดี พวกเขาได้ประกาศอิสรภาพเป็นนครรัฐอิสระม็องตงและรอกเกอบรูน โดยหวังว่าจะได้รับการผนวกเข้ากับซาร์ดิเนีย แต่ฝรั่งเศสคัดค้าน ความไม่สงบยังคงดำเนินต่อไปจนกระทั่งเจ้าชายชาร์ลที่ 3 แห่งโมนาโก ทรงสละสิทธิ์การอ้างกรรมสิทธิ์เหนือเมืองทั้งสอง (ซึ่งคิดเป็นประมาณ 95% ของพื้นที่ราชรัฐในขณะนั้น) ที่ราชวงศ์กรีมัลดีเคยปกครองมานานกว่า 500 ปี เมืองทั้งสองถูกยกให้ฝรั่งเศสเป็นการแลกเปลี่ยนกับเงินจำนวน 4.10 M FRF การโอนกรรมสิทธิ์และอธิปไตยของโมนาโกได้รับการยอมรับโดยสนธิสัญญาฝรั่งเศส-โมนาโก ค.ศ. 1861
การสูญเสียดินแดนทำให้โมนาโกขาดรายได้หลัก เจ้าชายชาร์ลที่ 3 จึงตัดสินใจเปิดกาสิโนแห่งแรกของรัฐ คือ มงเต-การ์โล กาสิโน ในปี ค.ศ. 1863 พร้อมกับการเชื่อมต่อทางรถไฟไปยังปารีสในปี ค.ศ. 1868 อุตสาหกรรมกาสิโนประสบความสำเร็จอย่างล้นหลาม ในปี ค.ศ. 1869 ราชรัฐจึงสามารถยกเลิกการเก็บภาษีเงินได้จากประชาชนได้ ซึ่งเป็นนโยบายที่ดึงดูดให้ชาวต่างชาติผู้มั่งคั่งเข้ามาอาศัยในโมนาโกเป็นจำนวนมาก และเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนารัฐสมัยใหม่

2.6. คริสต์ศตวรรษที่ 20

จนกระทั่งการปฏิวัติโมนาโก ค.ศ. 1910 บีบบังคับให้มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งโมนาโก ค.ศ. 1911 เจ้าชายแห่งโมนาโกยังคงเป็นผู้ปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิ์ รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ได้ลดอำนาจเด็ดขาดของราชวงศ์กรีมัลดีลงเล็กน้อย แต่เจ้าชายอาลแบร์ที่ 1 แห่งโมนาโกทรงระงับการใช้รัฐธรรมนูญในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง
ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1918 ได้มีการลงนามในสนธิสัญญาฝรั่งเศส-โมนาโกฉบับใหม่ ซึ่งกำหนดให้ฝรั่งเศสให้ความคุ้มครองโมนาโกอย่างจำกัด สนธิสัญญานี้ ซึ่งได้รับการรับรองในปี ค.ศ. 1919 โดยสนธิสัญญาแวร์ซาย ได้กำหนดให้นโยบายระหว่างประเทศของโมนาโกต้องสอดคล้องกับผลประโยชน์ทางการเมือง การทหาร และเศรษฐกิจของฝรั่งเศส และยังได้แก้ไขวิกฤตการณ์การสืบราชบัลลังก์โมนาโก ค.ศ. 1918ด้วย

ในปี ค.ศ. 1943 กองทัพอิตาลีได้บุกเข้ายึดครองโมนาโก และจัดตั้งการปกครองแบบฟาสซิสต์ หลังจากเบนิโต มุสโสลินีหมดอำนาจในเดือนกันยายน ค.ศ. 1943 แวร์มัคท์ของเยอรมนีได้เข้ายึดครองอิตาลีและโมนาโก และเริ่มมีการเนรเทศประชากรชาวยิว เรอเน บลูม (René Blum_{เรอเน บลูม}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ชาวยิวชาวฝรั่งเศสผู้ก่อตั้งคณะบัลเลต์แห่งโอเปร่ามงเต-การ์โล ถูกจับกุมที่บ้านพักในปารีส และถูกคุมขังที่ค่ายกักกันดร็องซี ก่อนจะถูกส่งตัวไปยังค่ายกักกันเอาชวิทซ์ ที่ซึ่งเขาถูกสังหารในภายหลัง ส่วนราอูล กุนส์บูร์ก (Raoul Gunsbourg_{ราอูล กุนส์บูร์ก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ผู้อำนวยการโรงอุปรากรมงเต-การ์โล ได้รับความช่วยเหลือจากขบวนการต่อต้านฝรั่งเศส สามารถหลบหนีการจับกุมไปยังสวิตเซอร์แลนด์ได้ ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1944 เยอรมนีได้ประหารชีวิต เรอเน บอร์กินี (René Borghini), โฌแซ็ฟ-อ็องรี ลาฌู (Joseph-Henri Lajoux) และ เอสเธอร์ ปอจโจ (Esther Poggio) ซึ่งเป็นผู้นำขบวนการต่อต้าน การยึดครองนี้แม้จะสั้น แต่ส่งผลกระทบต่อสิทธิมนุษยชนอย่างรุนแรง โดยเฉพาะการเนรเทศชาวยิวและการประหารชีวิตสมาชิกขบวนการต่อต้าน
เจ้าชายแรนีเยที่ 3 แห่งโมนาโก สืบทอดราชบัลลังก์หลังจากการสิ้นพระชนม์ของพระอัยกา คือ เจ้าชายหลุยส์ที่ 2 แห่งโมนาโก ในปี ค.ศ. 1949 และทรงครองราชย์จนถึงปี ค.ศ. 2005 ในวันที่ 19 เมษายน ค.ศ. 1956 เจ้าชายแรนีเยอภิเษกสมรสกับเกรซ เคลลี นักแสดงชาวอเมริกัน งานนี้ได้รับการถ่ายทอดสดทางโทรทัศน์และเป็นที่สนใจของสื่อมวลชนทั่วโลก ทำให้ราชรัฐเล็ก ๆ แห่งนี้เป็นที่รู้จักไปทั่วโลก
การแก้ไขรัฐธรรมนูญในปี ค.ศ. 1962 ได้ยกเลิกโทษประหารชีวิต ให้สิทธิสตรีในการออกเสียงเลือกตั้ง และจัดตั้งศาลสูงสุดแห่งโมนาโกเพื่อรับประกันเสรีภาพขั้นพื้นฐาน ในปี ค.ศ. 1963 เกิดวิกฤตการณ์เมื่อชาร์ล เดอ โกลทำการปิดล้อมโมนาโก เนื่องจากไม่พอใจสถานะการเป็นดินแดนภาษีต่ำสำหรับพลเมืองฝรั่งเศสผู้มั่งคั่ง
ในปี ค.ศ. 1993 ราชรัฐโมนาโกได้เข้าเป็นสมาชิกองค์การสหประชาชาติ โดยมีสิทธิออกเสียงอย่างสมบูรณ์

2.7. คริสต์ศตวรรษที่ 21

ในปี ค.ศ. 2002 สนธิสัญญาฉบับใหม่ระหว่างฝรั่งเศสและโมนาโกระบุว่า หากไม่มีทายาทสืบราชวงศ์กรีมัลดี ราชรัฐจะยังคงเป็นประเทศเอกราชแทนที่จะกลับไปรวมกับฝรั่งเศส อย่างไรก็ตาม การป้องกันทางทหารของโมนาโกยังคงเป็นความรับผิดชอบของฝรั่งเศส
เมื่อวันที่ 31 มีนาคม ค.ศ. 2005 เจ้าชายแรนีเยที่ 3 แห่งโมนาโก ซึ่งประชวรหนักเกินกว่าจะปฏิบัติพระราชกรณียกิจได้ ทรงสละราชสมบัติให้แก่เจ้าชายอาลแบร์ พระโอรสองค์เดียวและรัชทายาทของพระองค์ เจ้าชายแรนีเยสิ้นพระชนม์ในอีกหกวันต่อมา หลังจากทรงครองราชย์เป็นเวลา 56 ปี เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 จึงขึ้นครองราชย์เป็นเจ้าผู้ครองนครโมนาโก หลังจากช่วงไว้ทุกข์อย่างเป็นทางการ เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 ทรงประกอบพิธีราชาภิเษกอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม ค.ศ. 2005 ซึ่งเริ่มต้นด้วยพิธีมิสซาอันศักดิ์สิทธิ์ ณ อาสนวิหารนักบุญนิโคลัสแห่งโมนาโก สถานที่ซึ่งพระบิดาของพระองค์ได้รับการฝังพระศพเมื่อสามเดือนก่อน การขึ้นครองราชย์ของพระองค์เป็นเหตุการณ์สองขั้นตอน โดยมีพิธีเพิ่มเติมซึ่งมีประมุขแห่งรัฐต่าง ๆ เข้าร่วมในงานเลี้ยงรับรองอันหรูหรา จัดขึ้นเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน ค.ศ. 2005 ณ พระราชวังเจ้าชายแห่งโมนาโกอันเก่าแก่ในโมนาโก-วีล
เมื่อวันที่ 27 สิงหาคม ค.ศ. 2015 เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 ทรงกล่าวขอโทษสำหรับบทบาทของโมนาโกในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองในการอำนวยความสะดวกในการเนรเทศชาวยิวและนักต่อต้านรวม 90 คน ซึ่งมีเพียงเก้าคนเท่านั้นที่รอดชีวิต พระองค์ตรัสว่า "เราได้กระทำการอันไม่อาจแก้ไขได้ในการส่งมอบสตรี บุรุษ และเด็กที่ลี้ภัยมาอยู่กับเราเพื่อหลีกหนีการประหัตประหารที่พวกเขาได้รับในฝรั่งเศส ให้แก่ทางการของประเทศเพื่อนบ้าน" "ด้วยความทุกข์ทรมาน พวกเขามาลี้ภัยอยู่กับเราโดยเฉพาะ โดยคิดว่าจะพบความเป็นกลาง" คำกล่าวนี้มีขึ้นในพิธีเปิดอนุสาวรีย์เหยื่อผู้เคราะห์ร้ายที่สุสานโมนาโก
นโยบายหลักหลังจากเจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 ขึ้นครองราชย์ ได้แก่ โครงการขยายอาณาเขตผ่านการถมทะเลเพื่อเพิ่มพื้นที่ใช้สอย ซึ่งรวมถึงโครงการเลอปอร์ตีเย (Le Portier_{เลอปอร์ตีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) โครงการนี้ได้รับการอนุมัติอย่างเป็นเอกฉันท์ในปี ค.ศ. 2015 เพื่อรองรับความต้องการด้านที่อยู่อาศัยและพื้นที่สีเขียวขนาดเล็ก โดยมีมูลค่าประมาณ 1.00 B EUR สำหรับพื้นที่ประมาณ 6 ha ประกอบด้วยอาคารอพาร์ตเมนต์ สวนสาธารณะ ร้านค้า และสำนักงาน การพัฒนานี้อยู่ติดกับเขตลาร์วอตโตและรวมถึงท่าจอดเรือขนาดเล็กด้วย
โมนาโกยังให้ความสำคัญกับการรับมือกับปัญหาสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการอนุรักษ์ทางทะเล และการส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืน ดาวเทียมดวงแรกของโมนาโกชื่อ OSM-1 CICERO ถูกส่งขึ้นสู่อวกาศเมื่อวันที่ 3 กันยายน ค.ศ. 2020 จากเฟรนช์เกียนาบนจรวดเวกา ดาวเทียมนี้สร้างขึ้นในโมนาโกโดย Orbital Solutions Monaco
ในด้านสังคมและความยุติธรรม โมนาโกเผชิญกับความท้าทายในยุคปัจจุบัน รวมถึงการจัดการกับปัญหาการการฟอกเงิน ซึ่งทำให้ในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 2024 คณะทำงานเฉพาะกิจเพื่อดำเนินมาตรการทางการเงิน (FATF) ได้จัดให้โมนาโกอยู่ในรายชื่อประเทศที่ต้องมีการตรวจสอบเพิ่มขึ้นเพื่อต่อต้านการฟอกเงินและการสนับสนุนทางการเงินแก่การก่อการร้าย เมื่อวันที่ 29 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2020 โมนาโกประกาศพบผู้ป่วยโควิด-19รายแรก

3.1. โครงสร้างรัฐบาล

ตามรัฐธรรมนูญแห่งโมนาโก ค.ศ. 1962 ราชรัฐโมนาโกเป็นราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ โดยมีเจ้าผู้ครองโมนาโก (ปัจจุบันคือ เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 แห่งโมนาโก) เป็นประมุขแห่งรัฐ พระองค์ทรงมีอำนาจทางการเมืองอย่างมากแม้จะอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ
ฝ่ายบริหาร ประกอบด้วยมนตรีแห่งรัฐ (Ministre d'État_{มีนิสเตรอเดตา}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นหัวหน้ารัฐบาล และเป็นประธานของคณะมนตรีรัฐบาล (Conseil de Gouvernement_{กงเซย์เดอกูแวร์เนอม็อง}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งมีสมาชิกอีก 5 คน จนถึงปี ค.ศ. 2002 มนตรีแห่งรัฐจะต้องเป็นพลเมืองฝรั่งเศสที่ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าผู้ครองนครตามรายชื่อผู้ที่ได้รับการเสนอจากรัฐบาลฝรั่งเศส อย่างไรก็ตาม หลังจากการแก้ไขรัฐธรรมนูญในปี ค.ศ. 2002 มนตรีแห่งรัฐสามารถเป็นได้ทั้งชาวฝรั่งเศสหรือชาวโมนาโก ปัจจุบันผู้ดำรงตำแหน่งคือ ดีดีเย กีโยม (Didier Guillaume_{ดีดีเย กีโยม}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นพลเมืองฝรั่งเศส ได้รับการแต่งตั้งเมื่อวันที่ 2 กันยายน ค.ศ. 2024
ฝ่ายนิติบัญญัติ คือ สภาแห่งชาติ (Conseil National_{กงเซย์นาซียงนาล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นระบบสภาเดียว ประกอบด้วยสมาชิก 24 คน ได้รับการเลือกตั้งทุก ๆ 5 ปี โดย 16 คนมาจากการเลือกตั้งแบบแบ่งเขตคะแนนสูงสุด และอีก 8 คนมาจากการเลือกตั้งแบบระบบสัดส่วน กฎหมายทุกฉบับจะต้องได้รับความเห็นชอบจากสภาแห่งชาติ ในการเลือกตั้งทั่วไปในโมนาโก ค.ศ. 2023 พรรคสหภาพแห่งชาติโมนาโก (Union Nationale Monégasque_{อูว์นียงนาซียงนาลโมเนกาสก์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งสนับสนุนสถาบันกษัตริย์ ได้รับที่นั่งทั้งหมด 24 ที่นั่ง
ฝ่ายตุลาการ สมาชิกของฝ่ายตุลาการได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าผู้ครองนคร ตำแหน่งสำคัญในฝ่ายตุลาการมักดำรงตำแหน่งโดยผู้พิพากษาชาวฝรั่งเศสที่ได้รับการเสนอชื่อจากรัฐบาลฝรั่งเศส ปัจจุบันโมนาโกมีผู้พิพากษาสอบสวน 3 คน
กิจการของเมืองได้รับการจัดการโดยเทศบาลโมนาโก (Commune de Monaco_{กอมมูนเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งนำโดยสภาเทศบาลโมนาโก (Conseil communal_{กงเซย์กอมมูนนาล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ประกอบด้วยสมาชิก 14 คนที่ได้รับการเลือกตั้ง และมีนายกเทศมนตรีเป็นประธาน ฌอร์ฌ มาร์ซ็อง (Georges Marsan_{ฌอร์ฌ มาร์ซ็อง}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ดำรงตำแหน่งนายกเทศมนตรีมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 2003 สมาชิกสภาเทศบาลได้รับการเลือกตั้งทุก ๆ 4 ปี และไม่สังกัดพรรคการเมืองอย่างเคร่งครัด

3.2. เขตการปกครอง

ราชรัฐโมนาโกประกอบด้วยเทศบาลเพียงแห่งเดียว (commune_{กอมมูน}^{ภาษาฝรั่งเศส}) คือ เทศบาลโมนาโก ไม่มีการแบ่งแยกระหว่างรัฐและเมืองโมนาโกในทางภูมิศาสตร์ แม้ว่าความรับผิดชอบของรัฐบาล (ระดับรัฐ) และเทศบาล (ระดับเมือง) จะแตกต่างกันก็ตาม ตามรัฐธรรมนูญปี ค.ศ. 1911 ราชรัฐถูกแบ่งออกเป็น 3 เทศบาล ได้แก่

• โมนาโก-วีล (Monaco-Ville_{โมนาโก-วีล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): เมืองเก่าและศูนย์กลางการปกครองของราชรัฐ ตั้งอยู่บนแหลมโขดหินที่ยื่นออกไปในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน รู้จักกันในชื่อ โขดหินโมนาโก (Rock of Monaco_{ร็อกออฟโมนาโก}^{ภาษาอังกฤษ}) หรือเรียกสั้น ๆ ว่า "เดอะร็อก" (The Rock_{เดอะร็อก}^{ภาษาอังกฤษ})
• มงเต-การ์โล (Monte-Carlo_{มงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): แหล่งที่อยู่อาศัยและรีสอร์ตหลัก มีมงเต-การ์โล กาสิโน ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกและตะวันออกเฉียงเหนือ
• ลากงดามีน (La Condamine_{ลากงดามีน}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ส่วนตะวันตกเฉียงใต้ รวมถึงบริเวณท่าเรือ ท่าเรือแอร์กูล

เทศบาลเหล่านี้ถูกรวมเข้าด้วยกันในปี ค.ศ. 1917 และหลังจากนั้นจึงมีสถานะเป็น กาติเยร์ (quartiers_{การ์ตีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส} แปลว่า "ย่าน" หรือ "แขวง") หรือ วอร์ด (wards_{วอร์ดส์}^{ภาษาอังกฤษ})

• ฟงวีแยย์ (Fontvieille_{ฟงวีแยย์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ถูกเพิ่มเข้ามาเป็นกาติเยร์ที่สี่ เป็นพื้นที่ที่สร้างขึ้นใหม่จากการถมทะเลในช่วงทศวรรษที่ 1970
• เลมอเนอแกตี (Moneghetti_{เลมอเนอแกตี}^{ภาษาฝรั่งเศส}) กลายเป็นกาติเยร์ที่ห้า แยกออกมาจากส่วนหนึ่งของลากงดามีน
• ลาร์วอตโต (Larvotto_{ลาร์วอตโต}^{ภาษาฝรั่งเศส}) กลายเป็นกาติเยร์ที่หก แยกออกมาจากส่วนหนึ่งของมงเต-การ์โล
• ลารุส/แซ็ง-โรมา็ง (La Rousse/Saint Roman_{ลารุส/แซ็ง-โรมา็ง}^{ภาษาฝรั่งเศส}) (รวมถึง เลอเตนาโอ) กลายเป็นกาติเยร์ที่เจ็ด แยกออกมาจากส่วนหนึ่งของมงเต-การ์โล

ต่อมามีการสร้างกาติเยร์เพิ่มเติมอีกสามแห่ง แต่ก็ถูกยุบรวมไปในปี ค.ศ. 2013:

• แซ็ง-มีแชล (Saint Michel_{แซ็ง-มีแชล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) แยกมาจากส่วนหนึ่งของมงเต-การ์โล
• ลากอล (La Colle_{ลากอล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) แยกมาจากส่วนหนึ่งของลากงดามีน
• เลเรวัวร์ (Les Révoires_{เลเรวัวร์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) แยกมาจากส่วนหนึ่งของลากงดามีน

พื้นที่ส่วนใหญ่ของแซ็ง-มีแชลถูกรวมกลับเข้าเป็นส่วนหนึ่งของมงเต-การ์โลอีกครั้งในปี ค.ศ. 2013 ส่วนลากอลและเลเรวัวร์ถูกรวมเข้าด้วยกันในปีเดียวกันเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการปรับเขตพื้นที่ใหม่ กลายเป็นส่วนหนึ่งของกาติเยร์ฌาร์แด็งแอกซอติก (Jardin Exotique_{ฌาร์แด็งแอกซอติก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่มีขนาดใหญ่ขึ้น

กาติเยร์ดั้งเดิมและพื้นที่ทางภูมิศาสตร์สมัยใหม่:
กาติเยร์ดั้งเดิมสี่แห่งของโมนาโกคือ โมนาโก-วีล, ลากงดามีน, มงเต-การ์โล และ ฟงวีแยย์ ชานเมืองเลมอเนอแกตี ซึ่งเป็นส่วนที่อยู่สูงของลากงดามีน ปัจจุบันมักถูกมองว่าเป็นกาติเยร์ที่ห้าของโมนาโก เนื่องจากมีบรรยากาศและลักษณะภูมิประเทศที่แตกต่างจากลากงดามีนระดับล่างอย่างชัดเจน

แขวงปัจจุบัน (Wards):
เพื่อวัตถุประสงค์ในการวางผังเมือง พระราชกฤษฎีกาในปี ค.ศ. 1966 ได้แบ่งราชรัฐออกเป็น "เขตสงวน" (secteurs réservés_{เซกเตอร์เรแซร์เว}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งต้องคงลักษณะปัจจุบันไว้ และ "แขวง" (quartiers ordonnancés_{การ์ตีเยออร์ดอน็องเซ}^{ภาษาฝรั่งเศส}) จำนวนและขอบเขตของเขตสงวนและแขวงเหล่านี้มีการแก้ไขหลายครั้ง การแบ่งครั้งล่าสุดคือปี ค.ศ. 2013 ซึ่งสร้างเขตสงวน 2 แห่ง และแขวง 7 แห่ง ปัจจุบัน (ข้อมูลปี ค.ศ. 2024) โมนาโกแบ่งออกเป็น 9 แขวง (บางครั้งเรียกว่าเขต) หลังจากเพิ่มแขวงใหม่คือ เลอปอร์ตีเย (Le Portier_{เลอปอร์ตีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นโครงการถมทะเลล่าสุดที่เปิดตัวในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2024

หมายเหตุ: เพื่อวัตถุประสงค์ทางสถิติ แขวงของโมนาโกยังแบ่งย่อยออกเป็น 178 บล็อกเมือง (îlots_{อีล็อต}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเทียบได้กับบล็อกสำมะโนประชากรในสหรัฐอเมริกา

3.3. การทหารและความมั่นคง

การป้องกันประเทศในภาพรวมเป็นความรับผิดชอบของฝรั่งเศส โมนาโกไม่มีกองทัพเรือหรือกองทัพอากาศ แต่เมื่อพิจารณาต่อหัวประชากรและต่อพื้นที่แล้ว โมนาโกเป็นหนึ่งในประเทศที่มีกำลังตำรวจและหน่วยงานตำรวจมากที่สุดในโลก (เจ้าหน้าที่ตำรวจ 515 นายต่อประชากรประมาณ 38,000 คน) กองกำลังตำรวจของโมนาโกมีหน่วยพิเศษที่ปฏิบัติการเรือตรวจการณ์และเฝ้าระวังร่วมกับทหาร โดยผู้บัญชาการตำรวจในโมนาโกเป็นเจ้าหน้าที่ชาวฝรั่งเศส
นอกจากนี้ยังมีกองกำลังทหารขนาดเล็ก ซึ่งประกอบด้วยหน่วยองครักษ์สำหรับเจ้าผู้ครองนครและพระราชวังในโมนาโก-วีล เรียกว่า กองทหารกราบินีเยแห่งองค์เจ้าชาย (Compagnie des Carabiniers du Prince_{กงปาญีเดการาบินีเยดูว์แพร็งซ์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งก่อตั้งโดยเจ้าชายออนอเรที่ 4 แห่งโมนาโกในปี ค.ศ. 1817 เพื่อคุ้มครองราชรัฐและราชวงศ์ กองร้อยนี้มีเจ้าหน้าที่และพลทหารจำนวน 116 นายพอดี แม้ว่านายทหารชั้นประทวนและพลทหารจะเป็นคนท้องถิ่น แต่โดยทั่วไปแล้วนายทหารมักเคยรับราชการในกองทัพฝรั่งเศส นอกเหนือจากหน้าที่รักษาการณ์แล้ว ทหารกราบินีเยยังลาดตระเวนชายหาดและน่านน้ำชายฝั่งของราชรัฐด้วย กองกำลังนี้ร่วมกับหน่วยดับเพลิงและป้องกันภัยฝ่ายพลเรือนติดอาวุธ (Corps des Sapeurs-Pompiers de Monaco_{กอร์เดซาเปอ-ปงปีเยเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ถือเป็นกองกำลังทั้งหมดของโมนาโก การดำเนินงานด้านความมั่นคงเหล่านี้คำนึงถึงประเด็นสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้อง

4.1. ที่ตั้งและลักษณะภูมิประเทศ

โมนาโกมีพื้นที่ 2.1 km² (หรือ 208 ha) และมีประชากร 38,400 คน ทำให้เป็นประเทศที่มีขนาดเล็กเป็นอันดับสองของโลกและมีประชากรหนาแน่นที่สุดในโลก ประเทศนี้มีพรมแดนทางบกเพียง 5.47 km แนวชายฝั่งยาว 3.83 km การอ้างสิทธิ์ทางทะเลขยายออกไป 22.2 km และมีความกว้างของประเทศแตกต่างกันไประหว่าง 1.70 K m ถึง 349 m

ลักษณะทางภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นเนินเขาและหน้าผาสูงชันที่ลาดลงสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน หินปูนยุคจูแรสซิกเป็นหินดานที่โดดเด่นซึ่งมีการเกิดคาสต์ในท้องถิ่น เป็นที่ตั้งของถ้ำ Grotte de l'Observatoire_{กร็อตเดอล็อบแซร์วาตัวร์}^{ภาษาฝรั่งเศส} ซึ่งเปิดให้ประชาชนเข้าชมตั้งแต่ปี ค.ศ. 1946
จุดที่สูงที่สุดในประเทศคือทางเข้าอาคารพักอาศัย Patio Palace_{ปาตีโอพาเลซ}^{ภาษาฝรั่งเศส} บนถนน เชอแม็ง เด เรวัวร์ (แขวงเลเรวัวร์) จากถนน D6007 (ถนน Moyenne Corniche_{มัวแยนกอร์นิช}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่ความสูง 164.4 m เหนือระดับน้ำทะเล จุดที่ต่ำที่สุดในประเทศคือทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
ลำธารแซ็ง-ฌ็อง (Saint-Jean_{แซ็ง-ฌ็อง}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เป็นแหล่งน้ำไหลที่ยาวที่สุด มีความยาวประมาณ 0.19 km และฟงวีแยย์ (Fontvieille_{ฟงวีแยย์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เป็นทะเลสาบที่ใหญ่ที่สุด มีพื้นที่ประมาณ 0.5 ha กาติเยร์ (ย่าน) ที่มีประชากรมากที่สุดของโมนาโกคือมงเต-การ์โล และแขวง (ward) ที่มีประชากรมากที่สุดคือลาร์วอตโต/บา มูลินส์ (Larvotto/Bas Moulins_{ลาร์วอตโต/บา มูลินส์}^{ภาษาฝรั่งเศส})

4.2. ภูมิอากาศ

โมนาโกมีสภาพภูมิอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียนที่มีฤดูร้อนอบอุ่น (การจำแนกภูมิอากาศแบบเคิปเปน: Csa_{เซเอสอา}^{ภาษาเยอรมัน}) โดยได้รับอิทธิพลจากทะเลอย่างมาก และมีความคล้ายคลึงกับภูมิอากาศแบบกึ่งเขตร้อนชื้น (Cfa_{เซเอฟอา}^{ภาษาเยอรมัน}) ส่งผลให้มีฤดูร้อนที่อบอุ่น แห้ง และมีฤดูหนาวที่ไม่รุนแรงและมีฝนตก ฤดูหนาวอากาศไม่รุนแรงมากเมื่อเทียบกับละติจูดของเมือง โดยไม่รุนแรงเท่ากับสถานที่ที่ตั้งอยู่ทางใต้กว่ามากในแอ่งเมดิเตอร์เรเนียน
ช่วงเวลาที่อากาศเย็นและมีฝนตกสามารถขัดจังหวะฤดูร้อนที่แห้งแล้งได้ ซึ่งระยะเวลาเฉลี่ยของฤดูร้อนก็สั้นกว่าด้วย ช่วงบ่ายของฤดูร้อนไม่ค่อยร้อนจัด (อุณหภูมิสูงกว่า 30 °C นั้นพบได้น้อย) เนื่องจากบรรยากาศค่อนข้างเย็นสบายจากลมทะเลที่พัดอย่างต่อเนื่อง ในทางกลับกัน ช่วงกลางคืนอากาศจะเย็นสบายมาก เนื่องจากอุณหภูมิของน้ำทะเลค่อนข้างสูงในฤดูร้อน โดยทั่วไป อุณหภูมิจะไม่ลดลงต่ำกว่า 20 °C ในฤดูนี้ ในฤดูหนาว น้ำค้างแข็งและหิมะตกนั้นพบได้น้อยมาก โดยทั่วไปจะเกิดขึ้นหนึ่งหรือสองครั้งทุก ๆ สิบปี เมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 2018 ทั้งโมนาโกและมงเต-การ์โลมีหิมะตก

4.3. โครงการขยายอาณาเขต

โมนาโกมีประวัติศาสตร์การขยายอาณาเขตผ่านการการถมทะเลมาอย่างยาวนานเพื่อเอาชนะข้อจำกัดด้านพื้นที่ หลังจากมีการขยายท่าเรือแอร์กูล พื้นที่ทั้งหมดของโมนาโกได้เพิ่มขึ้นเป็น 2.08 km² ต่อมามีแผนการอนุมัติให้ขยายเขตฟงวีแยย์เพิ่มอีก 0.08 km² หรือ 8 ha โดยการถมทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
โครงการสำคัญล่าสุดคือ เลอปอร์ตีเย (Anse du Portier_{อ็องส์ดูว์ปอร์ตีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเริ่มก่อสร้างในปี ค.ศ. 2015 และเปิดใช้งานในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2024 โครงการนี้มีเป้าหมายเพื่อสร้างที่อยู่อาศัย อาคารสำนักงาน ร้านค้า และพื้นที่สีเขียวเพิ่มเติมประมาณ 6 ha การขยายอาณาเขตเหล่านี้แม้จะช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนพื้นที่ แต่ก็ก่อให้เกิดความกังวลเกี่ยวกับผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเลและระบบนิเวศชายฝั่ง รวมถึงผลกระทบทางสังคม เช่น การเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์และแรงกดดันต่อโครงสร้างพื้นฐานเดิม อย่างไรก็ตาม รัฐบาลโมนาโกได้พยายามดำเนินโครงการเหล่านี้ควบคู่ไปกับการพิจารณาด้านสิ่งแวดล้อม โดยมีการศึกษาผลกระทบและมาตรการลดผลกระทบเหล่านั้น

4.4. สถาปัตยกรรม

โมนาโกมีการผสมผสานรูปแบบสถาปัตยกรรมที่หลากหลาย แต่รูปแบบที่เป็นเอกลักษณ์ของราชรัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในมงเต-การ์โล คือสถาปัตยกรรมแบบเบลล์เอป็อก (Belle Époque_{เบลล์เอป็อก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งรุ่งเรืองที่สุดในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 และต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 สถาปัตยกรรมแบบนี้ปรากฏชัดเจนในมงเต-การ์โล กาสิโน (ค.ศ. 1878-79) และโรงอุปรากรมงเต-การ์โล (Salle Garnier_{ซาลการ์นีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่ออกแบบโดยชาร์ล การ์นีเย (Charles Garnier_{ชาร์ล การ์นีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) และฌูลส์ ดูตรู (Jules Dutrou_{ฌูลส์ ดูตรู}^{ภาษาฝรั่งเศส}) องค์ประกอบตกแต่งที่โดดเด่น ได้แก่ หอคอยเล็ก ๆ ระเบียง ยอดแหลมบนหลังคา กระเบื้องเซรามิกหลากสี และรูปปั้นสตรีค้ำยัน (caryatids_{แคริอะทิดส์}^{ภาษาอังกฤษ}) องค์ประกอบเหล่านี้ถูกผสมผสานกันเพื่อสร้างภาพลักษณ์แห่งความสุขและความหรูหราอันงดงาม และเป็นการแสดงออกที่น่าดึงดูดใจว่าโมนาโกพยายามนำเสนอตัวเองอย่างไรทั้งในอดีตและปัจจุบัน
สถาปัตยกรรมแบบผสมผสาน (capriccio_{กาปรีชโช}^{ภาษาอิตาลี}) ระหว่างองค์ประกอบแบบฝรั่งเศส อิตาลี และสเปนนี้ถูกนำมาใช้ในการสร้างคฤหาสน์และอพาร์ตเมนต์แบบฮาเซียนดา (hacienda_{อาเซียนดา}^{ภาษาสเปน})
หลังจากการพัฒนาครั้งใหญ่ในช่วงทศวรรษที่ 1970 เจ้าชายแรนีเยที่ 3 แห่งโมนาโกได้สั่งห้ามการก่อสร้างอาคารสูงในราชรัฐ อย่างไรก็ตาม เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 แห่งโมนาโก ผู้สืบทอดราชบัลลังก์ ได้ทรงยกเลิกพระราชโองการนี้ ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา การรื้อถอนมรดกทางสถาปัตยกรรมของโมนาโกที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว รวมถึงคฤหาสน์แบบครอบครัวเดี่ยว ได้สร้างความกังวลใจ ราชรัฐแห่งนี้ยังไม่มีกฎหมายคุ้มครองมรดกทางสถาปัตยกรรมที่ชัดเจน ทำให้เกิดข้อถกเถียงเกี่ยวกับการรักษาสมดุลระหว่างการพัฒนาสมัยใหม่และการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม

5.1. อุตสาหกรรมหลัก

เศรษฐกิจของโมนาโกขับเคลื่อนด้วยหลายอุตสาหกรรมหลัก ได้แก่

• การท่องเที่ยว: เป็นแหล่งรายได้สำคัญมาอย่างยาวนาน โมนาโกดึงดูดนักท่องเที่ยวด้วยสภาพอากาศที่น่ารื่นรมย์ ทิวทัศน์ที่สวยงาม โรงแรมหรู และกิจกรรมระดับโลก เช่น การแข่งขันรถสูตรหนึ่งโมนาโกกรังด์ปรีซ์
• อุตสาหกรรมกาสิโน: มงเต-การ์โล กาสิโน เป็นสัญลักษณ์และเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่สร้างความมั่งคั่งให้กับโมนาโกตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 ดึงดูดนักพนันและผู้มีฐานะจากทั่วโลก
• บริการทางการเงิน: โมนาโกเป็นศูนย์กลางการธนาคารที่สำคัญ โดยมีมูลค่าเงินทุนหมุนเวียนกว่า 100.00 B EUR ธนาคารในโมนาโกเชี่ยวชาญด้านการให้บริการธนาคารส่วนบุคคล การจัดการสินทรัพย์และความมั่งคั่ง
• อสังหาริมทรัพย์: ตลาดอสังหาริมทรัพย์ในโมนาโกมีราคาแพงที่สุดแห่งหนึ่งของโลก โดยราคาที่ดินในปี ค.ศ. 2018 สูงถึง 100.00 K EUR ต่อตารางเมตร ความต้องการที่อยู่อาศัยสูงทำให้มีการพัฒนาโครงการถมทะเลเพื่อเพิ่มพื้นที่
• อุตสาหกรรมขนาดเล็กที่มีมูลค่าเพิ่มสูง: โมนาโกพยายามกระจายฐานเศรษฐกิจไปสู่อุตสาหกรรมที่ไม่ก่อมลพิษและมีมูลค่าเพิ่มสูง เช่น เครื่องสำอาง และเทคโนโลยีชีวภาพ

แม้ว่าอุตสาหกรรมเหล่านี้จะสร้างความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ แต่ก็มีผลกระทบทางสังคมและด้านแรงงานที่ต้องพิจารณา ประชากรส่วนใหญ่ที่ทำงานในโมนาโกเป็นแรงงานข้ามชาติที่เดินทางมาจากฝรั่งเศสและอิตาลีทุกวัน (กว่า 48,000 คน) นอกจากนี้ สถานะการเป็นศูนย์กลางทางการเงินยังทำให้โมนาโกเผชิญกับปัญหาการการฟอกเงิน และถูกจับตามองจากองค์กรระหว่างประเทศ

5.2. ระบบภาษีและการเงิน

โมนาโกมีชื่อเสียงในฐานะดินแดนภาษีต่ำ (tax haven_{แท็กซ์เฮเวน}^{ภาษาอังกฤษ}) โดยไม่มีการเก็บภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา (ยกเว้นพลเมืองฝรั่งเศสที่อาศัยอยู่ในโมนาโกตามสนธิสัญญาระหว่างสองประเทศ) และมีอัตราภาษีธุรกิจที่ต่ำ สิ่งนี้ดึงดูดให้บุคคลผู้มีฐานะร่ำรวยและบริษัทจำนวนมากเข้ามาตั้งถิ่นฐานและดำเนินธุรกิจในโมนาโก อย่างไรก็ตาม โมนาโกมีการเก็บภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) ในอัตรา 20% และภาษีประกันสังคมที่ค่อนข้างสูง โดยนายจ้างต้องจ่ายสมทบระหว่าง 28% ถึง 40% (เฉลี่ย 35%) ของเงินเดือนรวมผลประโยชน์ และลูกจ้างจ่ายอีก 10% ถึง 14% (เฉลี่ย 13%)

รัฐบาลโมนาโกยังคงผูกขาดในหลายภาคส่วน เช่น ยาสูบและบริการไปรษณีย์ เครือข่ายโทรศัพท์ (Monaco Telecom) เคยเป็นของรัฐทั้งหมด แต่ปัจจุบันรัฐถือหุ้นเพียง 45% ส่วนที่เหลือเป็นของ Cable & Wireless Communications (49%) และ Compagnie Monégasque de Banque (6%)

ในฐานะศูนย์กลางทางการเงิน โมนาโกมีเงินทุนหมุนเวียนกว่า 100.00 B EUR และธนาคารต่าง ๆ เชี่ยวชาญด้านบริการธนาคารส่วนบุคคล การจัดการสินทรัพย์และความมั่งคั่ง อย่างไรก็ตาม สถานะนี้ทำให้โมนาโกถูกจับตามองในประเด็นการการฟอกเงิน ในอดีต องค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD) และคณะทำงานเฉพาะกิจเพื่อดำเนินมาตรการทางการเงิน (FATF) ได้เคยระบุถึงความกังวลเกี่ยวกับความโปร่งใสและการให้ความร่วมมือในการเปิดเผยข้อมูลทางการเงินของโมนาโก แม้ว่าโมนาโกจะพยายามปรับปรุงและได้รับการถอดออกจาก "บัญชีสีเทา" ในบางช่วง แต่ในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 2024 FATF ได้จัดให้โมนาโกอยู่ในรายชื่อประเทศที่ต้องมีการตรวจสอบเพิ่มขึ้นอีกครั้ง เพื่อต่อต้านการฟอกเงินและการสนับสนุนทางการเงินแก่การก่อการร้าย ซึ่งสะท้อนถึงความท้าทายอย่างต่อเนื่องในด้านความโปร่งใสทางการเงินของราชรัฐ

5.3. สกุลเงิน

ปัจจุบันราชรัฐโมนาโกใช้สกุลเงินยูโร (Euro_ยูโร^{ภาษาอังกฤษ}, สัญลักษณ์: €; รหัส: EUR) เป็นสกุลเงินอย่างเป็นทางการ แม้ว่าโมนาโกจะไม่ได้เป็นสมาชิกของสหภาพยุโรป แต่ก็มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดผ่านสหภาพศุลกากรกับฝรั่งเศส และได้รับอนุญาตให้ใช้เงินยูโรตามข้อตกลงกับสภาแห่งสหภาพยุโรป
ก่อนปี ค.ศ. 2002 โมนาโกใช้สกุลเงินของตนเองคือ ฟรังก์โมนาโก (Franc monégasque_{ฟรังก์โมเนกาสก์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งผูกค่าเงินไว้กับฟรังก์ฝรั่งเศส เมื่อมีการเปลี่ยนมาใช้เงินยูโร โมนาโกได้รับสิทธิ์ในการผลิตเหรียญยูโรที่มีการออกแบบด้านหน้าเป็นของตนเอง การผลิตเหรียญยูโรของโมนาโกเริ่มขึ้นตั้งแต่ปี ค.ศ. 2001 เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการนำมาใช้ในปี ค.ศ. 2002 เช่นเดียวกับเบลเยียม ฟินแลนด์ ฝรั่งเศส เนเธอร์แลนด์ และสเปน โมนาโกตัดสินใจประทับปีที่ผลิตเหรียญลงบนเหรียญ ทำให้เหรียญยูโรชุดแรกของโมนาโกมีปี ค.ศ. 2001 ประทับอยู่ แทนที่จะเป็นปี ค.ศ. 2002 ซึ่งเป็นปีที่เริ่มใช้หมุนเวียนจริงในกลุ่มประเทศยูโรโซนส่วนใหญ่ การออกแบบเหรียญมีการเปลี่ยนแปลงในปี ค.ศ. 2006 หลังจากการสิ้นพระชนม์ของเจ้าชายแรนีเยที่ 3 เพื่อเปลี่ยนเป็นพระรูปของเจ้าชายอาลแบร์ที่ 2

6.1. สถิติประชากร

ณ ปี ค.ศ. 2023 (ประมาณการโดยสหประชาชาติเมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม) ราชรัฐโมนาโกมีประชากรทั้งหมดประมาณ 36,297 คน ในปี ค.ศ. 2015 มีประชากร 38,400 คน ด้วยพื้นที่เพียง 2.08 km² ทำให้โมนาโกเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความหนาแน่นของประชากรสูงที่สุดในโลก
ลักษณะเด่นของประชากรโมนาโกคือ ชาวโมนาโกพื้นเมือง (Monégasques_{โมเนกาสก์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เป็นชนกลุ่มน้อยในประเทศของตนเอง โดยคิดเป็นสัดส่วนประมาณ 21.6% ของประชากรทั้งหมด (ประมาณ 9,500 คน ในช่วงทศวรรษ 2020) กลุ่มประชากรที่ใหญ่ที่สุดคือชาวฝรั่งเศส (28.4%) ตามมาด้วยชาวอิตาลี (18.7%) ชาวอังกฤษ (7.5%) ชาวเบลเยียม (2.8%) ชาวเยอรมัน (2.5%) ชาวสวิส (2.5%) ชาวอเมริกัน (1.2%) และสัญชาติอื่น ๆ (14.8%)
โมนาโกมีอายุขัยเฉลี่ยของประชากรสูงที่สุดในโลก เกือบ 90 ปี ซึ่งสะท้อนถึงมาตรฐานการครองชีพและระบบสาธารณสุขที่ดีเยี่ยม นอกจากนี้ กว่า 30% ของผู้พำนักอาศัยในโมนาโกเป็นเศรษฐีเงินล้าน

6.2. ภาษา

ภาษาราชการและภาษาหลักที่ใช้ในราชรัฐโมนาโกคือภาษาฝรั่งเศส นอกจากนี้ ภาษาอิตาลีก็มีการพูดกันอย่างแพร่หลายในหมู่ชุมชนชาวอิตาลีขนาดใหญ่ในราชรัฐ
ภาษาโมนาโก (Mùnegu_{มูเนกู}^lij) ซึ่งเป็นภาษาพื้นเมืองดั้งเดิมและเป็นสำเนียงหนึ่งของภาษาลิกูเรียน ไม่ได้ถูกกำหนดให้เป็นภาษาราชการ ปัจจุบันมีผู้พูดเป็นภาษาแม่เพียงส่วนน้อย แต่ยังคงมีการสอนในโรงเรียนและปรากฏบนป้ายถนนบางแห่งควบคู่ไปกับภาษาฝรั่งเศส โดยเฉพาะในเขตโมนาโก-วีل
ภาษาอังกฤษก็เป็นภาษาที่ใช้กันทั่วไปและเป็นที่เข้าใจโดยผู้พำนักอาศัยจำนวนมาก โดยเฉพาะในภาคธุรกิจและการท่องเที่ยว
ในอดีต ภาษาอิตาลีเคยเป็นภาษาราชการในโมนาโกจนถึงปี ค.ศ. 1860 ก่อนที่จะถูกแทนที่ด้วยภาษาฝรั่งเศส อันเนื่องมาจากการผนวกเคาน์ตีนิสโดยรอบเข้ากับฝรั่งเศสตามสนธิสัญญาตูริน

6.3. ศาสนา

จากการสำรวจของ Pew Research Center ในปี ค.ศ. 2012 ศาสนาหลักในโมนาโกคือศาสนาคริสต์ (86% ของประชากร) รองลงมาคือผู้ที่ไม่มีศาสนา (11.7%) ศาสนายูดาห์ (1.7%) ศาสนาอิสลาม (0.4%) และศาสนาอื่น ๆ (0.2%) ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกเป็นศาสนาประจำชาติของโมนาโก รัฐธรรมนูญรับรองเสรีภาพในการนับถือศาสนาอื่น ๆ โมนาโกมีโบสถ์คาทอลิก 5 แห่ง และมีอาสนวิหารแม่พระปฏิสนธินิรมล ซึ่งเป็นที่ตั้งของอัครมุขนายกแห่งโมนาโก นักบุญองค์อุปถัมภ์ของโมนาโกคือนักบุญเดโวตา
นอกจากนี้ยังมีชุมชนคริสเตียนนิกายอื่น ๆ เช่น คริสตจักรปฏิรูป (Église Réformée_{เอ็กลีซเรฟอร์เม}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งมีโบสถ์ตั้งอยู่ที่ถนนหลุยส์ โนตารี (Rue Louis Notari_{รูหลุยส์โนตารี}^{ภาษาฝรั่งเศส}) และมีความเชื่อมโยงกับคริสตจักรสหโปรเตสแตนต์แห่งฝรั่งเศส (Église Protestante Unie de France_{เอ็กลีซโปรแตสต็องต์อูว์นีเดอฟร็องส์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) รวมถึงคริสตจักรแองกลิกัน (โบสถ์เซนต์พอล) ซึ่งตั้งอยู่ในย่านมงเต-การ์โล และยังเป็นที่ตั้งของห้องสมุดภาษาอังกฤษขนาดใหญ่อีกด้วย มีคริสตจักรกรีกออร์ทอดอกซ์หนึ่งแห่ง และชุมชนโปรเตสแตนต์อีแวนเจลิคัลอื่น ๆ ที่รวมตัวกันเป็นระยะ
สำหรับศาสนาอื่น ๆ ศาสนายูดาห์มีผู้นับถือประมาณ 1.7% - 2.9% โดยมีธรรมศาลา ชุมชนโรงเรียนฮีบรู และร้านขายอาหารโคเชอร์ตั้งอยู่ในมงเต-การ์โล ประชากรชาวยิวส่วนใหญ่เป็นผู้เกษียณอายุจากอังกฤษและแอฟริกาเหนือ โดยแบ่งเป็นชาวเซฟาร์ดีและอัชเคนาซิอย่างละครึ่ง ส่วนศาสนาอิสลามมีผู้นับถือประมาณ 0.4% - 0.8% (ประมาณ 280 คน) ส่วนใหญ่เป็นชาวอาหรับและมีชาวตุรกีเป็นชนกลุ่มน้อย โมนาโกไม่มีมัสยิดอย่างเป็นทางการ นอกจากนี้ยังมีประชากรชาวฮินดูประมาณ 100 คนในประเทศ

7.1. การศึกษาระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา

โมนาโกมีโรงเรียนที่ดำเนินการโดยรัฐจำนวน 10 แห่ง ได้แก่

• โรงเรียนอนุบาลและประถมศึกษา 7 แห่ง
• โรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้น 1 แห่ง คือ Collège Charles III
• โรงเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย (lycée_ลีเซ^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่สอนทั้งสายสามัญและสายเทคโนโลยี 1 แห่ง คือ Lycée Albert Ier
• โรงเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายที่สอนสายอาชีวศึกษาและการโรงแรม 1 แห่ง คือ Lycée technique et hôtelier de Monte-Carlo_{ลีเซเทคนิคเอโอเตอลิเยเดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}

นอกจากนี้ ยังมีโรงเรียนเอกชนที่ได้รับเงินอุดหนุนจากรัฐ 2 แห่ง คือ Institution François d'Assise Nicolas Barré_{แอ็งสติตูว์ซียงฟร็องซัวดาซีสนีกอลาบาเร}^{ภาษาฝรั่งเศส} และ École des Sœurs Dominicaines_{เอกอลเดเซอร์ดอมีนิกาแนซ}^{ภาษาฝรั่งเศส} รวมถึงโรงเรียนนานาชาติอีก 1 แห่ง คือ International School of Monaco ซึ่งก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1994

ระบบการศึกษาภาคบังคับของโมนาโกครอบคลุมตั้งแต่ระดับประถมศึกษาจนถึงมัธยมศึกษาตอนปลาย โดยนักเรียนสามารถเลือกเรียนในสายสามัญ หรือสายเทคนิค/การโรงแรมได้ตามความสนใจและความถนัด

7.2. การศึกษาระดับอุดมศึกษา

ในระดับอุดมศึกษา โมนาโกมีสถาบันการศึกษาที่สำคัญคือ International University of Monaco (IUM) ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยที่ใช้ภาษาอังกฤษในการสอน เน้นสาขาบริหารธุรกิจ และดำเนินการโดยกลุ่ม Institut des hautes études économiques et commerciales_{แอ็งสติตูว์เดโซตเซตูด์เศกอนอมิกเอคอมแมร์ซียาล}^{ภาษาฝรั่งเศส} (INSEEC) IUM เปิดสอนหลักสูตรระดับปริญญาตรี ปริญญาโท และปริญญาเอก รวมถึงหลักสูตรระยะสั้นสำหรับผู้บริหาร

8.1. อาหาร

อาหารและวัฒนธรรมการกินแบบดั้งเดิมของโมนาโกเป็นอาหารแบบอาหารเมดิเตอร์เรเนียน ซึ่งได้รับอิทธิพลอย่างมากจากแคว้นพรอว็องส์ของฝรั่งเศสและแคว้นลีกูเรียของอิตาลีที่อยู่ใกล้เคียง นอกจากนี้ยังมีประเพณีการทำอาหารที่เป็นเอกลักษณ์ของโมนาโกเองด้วย ร้านอาหารที่มีชื่อเสียงสองแห่งในโมนาโก ได้แก่ เลอ หลุยส์ แก็งซ์ (Le Louis XV_{เลอลุยส์แก็งซ์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งปัจจุบันได้รับดาวมิชลินสามดวง และกาเฟเดอปารี (Café de Paris_{กาเฟเดอปารี}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งตั้งอยู่ติดกับกาสิโนและเปิดให้บริการครั้งแรกในปี ค.ศ. 1868 แม้ว่าจะมีการปรับปรุงหลายครั้งตลอดอายุการใช้งาน

8.2. ดนตรีและศิลปะการแสดง

โมนาโกมีมรดกทางดนตรีและศิลปะการแสดงที่รุ่มรวย คณะศิลปะการแสดงหลักที่สำคัญ ได้แก่:

• โรงอุปรากรมงเต-การ์โล (Opéra de Monte-Carlo_{โอเปราเดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): เป็นโรงอุปรากรที่มีชื่อเสียงระดับโลก ตั้งอยู่ในอาคารเดียวกับมงเต-การ์โล กาสิโน มีการแสดงอุปรากรและคอนเสิร์ตคลาสสิกคุณภาพสูงตลอดทั้งปี
• วงออร์เคสตราฟิลฮาร์มอนิกมงเต-การ์โล (Orchestre Philharmonique de Monte-Carlo_{ออร์แกสเตรอฟิลาร์มอนิกเดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1856 เป็นวงออร์เคสตราที่มีชื่อเสียงและมีประวัติศาสตร์ยาวนาน จัดแสดงคอนเสิร์ตทั้งในโมนาโกและต่างประเทศ
• คณะบัลเลต์มงเต-การ์โล (Les Ballets de Monte-Carlo_{เลบัลเลต์เดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1985 โดยเจ้าหญิงกาโรลีนแห่งฮาโนเวอร์ เพื่อสืบทอดเจตนารมณ์ของคณะบัลเลต์รัสเซีย (Ballets Russes_{บัลเลต์รุส}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่เคยมีชื่อเสียงในมงเต-การ์โลในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 คณะบัลเลต์นี้มีชื่อเสียงด้านการแสดงบัลเลต์คลาสสิกและร่วมสมัย

โมนาโกเคยเข้าร่วมการแข่งขันการประกวดเพลงยูโรวิชันเป็นประจำระหว่างปี ค.ศ. 1959-1979 และ ค.ศ. 2004-2006 โดยได้รับชัยชนะในปี ค.ศ. 1971 แม้ว่าศิลปินที่เข้าร่วมในนามราชรัฐส่วนใหญ่จะไม่ได้เป็นชาวโมนาโกโดยกำเนิดก็ตาม อย่างไรก็ตาม มีนุช บาเรลลี (Minouche Barelli_{มีนุช บาเรลลี}^{ภาษาฝรั่งเศส}) นักร้องชาวฝรั่งเศส ได้รับสัญชาติโมนาโกในปี ค.ศ. 2002 หลังจากเป็นตัวแทนราชรัฐในการประกวดปี ค.ศ. 1967 เป็นเวลา 35 ปี

8.3. พิพิธภัณฑ์และหอศิลป์

โมนาโกมีพิพิธภัณฑ์และหอศิลป์ที่น่าสนใจหลายแห่ง ซึ่งสะท้อนถึงประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และความสนใจทางวิทยาศาสตร์ของราชรัฐ สถานที่สำคัญ ได้แก่:

• พิพิธภัณฑ์สมุทรศาสตร์โมนาโก (Musée océanographique de Monaco_{มูว์เซโอเซอานอาริกเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ก่อตั้งโดยเจ้าชายอาลแบร์ที่ 1 ในปี ค.ศ. 1910 เป็นหนึ่งในสถาบันวิทยาศาสตร์ทางทะเลที่มีชื่อเสียงที่สุดในโลก จัดแสดงสิ่งมีชีวิตทางทะเลหลากหลายชนิด รวมถึงพิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำขนาดใหญ่ และมีความมุ่งมั่นในการวิจัยและการอนุรักษ์ทางทะเล
• พิพิธภัณฑ์นโปเลียนและหอจดหมายเหตุพระราชวัง (Musée napoléonien et des archives du palais princier_{มูว์เซนาโปเลโอเนียงเอเดซาร์ชีฟดูว์ปาแลแพร็งซีเย}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ตั้งอยู่ในส่วนหนึ่งของพระราชวังเจ้าชาย จัดแสดงของสะสมส่วนพระองค์ของเจ้าชายหลุยส์ที่ 2 ที่เกี่ยวข้องกับจักรพรรดินโปเลียน โบนาปาร์ต และประวัติศาสตร์ของราชวงศ์กรีมัลดี (ปัจจุบันพิพิธภัณฑ์นี้ปิดปรับปรุงถาวร และของสะสมบางส่วนอาจถูกย้ายไปจัดแสดงที่อื่นหรือเก็บรักษา)
• พิพิธภัณฑ์ศิลปะร่วมสมัยแห่งชาติแห่งใหม่แห่งโมนาโก (Nouveau Musée National de Monaco, NMNM_{นูโวมูว์เซนาซียงนาลเดอมอนาโก, เอ็นเอ็มเอ็นเอ็ม}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ประกอบด้วยสองสถานที่คือ วิลลา ปาโลมา (Villa Paloma_{วิลลาปาโลมา}^{ภาษาฝรั่งเศส}) และวิลลา ซูแบร์ (Villa Sauber_{วิลลาซูแบร์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) จัดแสดงนิทรรศการศิลปะร่วมสมัยและผลงานที่เกี่ยวข้องกับมรดกทางวัฒนธรรมของราชรัฐ
• พิพิธภัณฑ์ตราไปรษณียากรและเหรียญกษาปณ์ (Musée des Timbres et des Monnaies_{มูว์เซเดแต็งบร์เอเดมอแน}^{ภาษาฝรั่งเศส}): จัดแสดงคอลเลกชันตราไปรษณียากรและเหรียญกษาปณ์ของโมนาโก ซึ่งสะท้อนถึงประวัติศาสตร์และความเป็นอิสระของราชรัฐ
• พิพิธภัณฑ์รถยนต์โบราณของเจ้าชายแห่งโมนาโก (Collection de voitures de S.A.S. le Prince de Monaco_{กอเล็กซียงเดอวัวตูร์เดอแอ็สอาแอ็สเลอแพร็งส์เดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): จัดแสดงรถยนต์โบราณและรถแข่งคอลเลกชันส่วนพระองค์ของเจ้าชายแรนีเยที่ 3 และเจ้าชายอาลแบร์ที่ 2
• พิพิธภัณฑ์มานุษยวิทยาก่อนประวัติศาสตร์ (Musée d'Anthropologie préhistorique_{มูว์เซด็องโทรปอโลฌีพรีอิสทอริก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ก่อตั้งโดยเจ้าชายอาลแบร์ที่ 1 จัดแสดงหลักฐานทางโบราณคดีและซากดึกดำบรรพ์ที่ค้นพบในโมนาโกและบริเวณโดยรอบ เผยให้เห็นถึงประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ในภูมิภาคนี้
• สถาบันโสตทัศนูปกรณ์แห่งโมนาโก (Institut Audiovisuel de Monaco_{แอ็งสติตูว์โอดีโยวิซูแอลเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1997 มีเป้าหมายเพื่ออนุรักษ์หอจดหมายเหตุทางโสตทัศนูปกรณ์ และแสดงให้เห็นว่าราชรัฐโมนาโกถูกนำเสนอในภาพยนตร์อย่างไร

นอกจากนี้ โมนาโกยังมีผลงานศิลปะสาธารณะ รูปปั้น และอนุสรณ์สถานต่าง ๆ กระจายอยู่ทั่วราชรัฐ

8.4. เทศกาลและกิจกรรมสำคัญ

โมนาโกเป็นเจ้าภาพจัดเทศกาลและกิจกรรมระดับนานาชาติที่มีชื่อเสียงหลายรายการตลอดทั้งปี ซึ่งดึงดูดผู้คนจากทั่วโลก กิจกรรมสำคัญบางส่วน ได้แก่:

• เทศกาลละครสัตว์นานาชาติมงเต-การ์โล (Festival International du Cirque de Monte-Carlo_{เฟสตีวาลแอ็งแตร์นาซียงนาลดูว์ซีร์กเดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): จัดขึ้นทุกปีในเดือนมกราคม เป็นหนึ่งในเทศกาลละครสัตว์ที่มีชื่อเสียงและทรงเกียรติที่สุดในโลก ก่อตั้งโดยเจ้าชายแรนีเยที่ 3 ในปี ค.ศ. 1974
• เทศกาลโทรทัศน์มงเต-การ์โล (Festival de Télévision de Monte-Carlo_{เฟสตีวาลเดอเทเลวิซิยงเดอมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): จัดขึ้นทุกปีในเดือนมิถุนายน เป็นงานที่มอบรางวัลให้กับรายการโทรทัศน์และผู้ผลิตรายการโทรทัศน์ยอดเยี่ยมจากทั่วโลก มีการมอบรางวัล Golden Nymph Awards_{โกลเดนนิมฟ์อะวอดส์}^{ภาษาอังกฤษ} ในงานนี้
• งานแสดงเรือยอชต์โมนาโก (Monaco Yacht Show_{โมนาโกยอตโชว์}^{ภาษาอังกฤษ}): จัดขึ้นทุกปีในเดือนกันยายน เป็นงานแสดงเรือซูเปอร์ยอชต์ที่ใหญ่ที่สุดและหรูหราที่สุดในโลก จัดแสดงเรือยอชต์ที่เป็นนวัตกรรมใหม่ล่าสุดและดึงดูดผู้ซื้อและผู้ที่สนใจในอุตสาหกรรมเรือยอชต์
• โมนาโกกรังด์ปรีซ์ (Grand Prix de Monaco_{กร็องปรีเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): การแข่งขันรถสูตรหนึ่ง (F1) ที่มีชื่อเสียงที่สุดรายการหนึ่งของโลก จัดขึ้นบนถนนในเมืองมงเต-การ์โล เป็นการแข่งขันที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานและท้าทายความสามารถของนักแข่งอย่างมาก (รายละเอียดเพิ่มเติมอยู่ในส่วนกีฬา)
• Mondial du Théâtre_{มงดียาลดูว์เตอาตร์}^{ภาษาฝรั่งเศส} (เทศกาลละครสมัครเล่นโลก): จัดขึ้นทุก ๆ สี่ปี เป็นเทศกาลที่รวบรวมคณะละครสมัครเล่นจากทั่วโลกมาแสดงผลงานและแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม
• เทศกาลขนมปัง (Bread Festival_{เบรดเฟสติวัล}^{ภาษาอังกฤษ}): จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในวันที่ 17 กันยายน

8.5. สวนสาธารณะและสวน

แม้จะมีพื้นที่จำกัด โมนาโกก็มีสวนสาธารณะและสวนที่สวยงามหลายแห่ง ซึ่งเป็นโอเอซิสสีเขียวสำหรับผู้พักอาศัยและนักท่องเที่ยว สวนที่สำคัญ ได้แก่:

• สวนพฤกษชาติโมนาโก (Jardin Exotique de Monaco_{ฌาร์แด็งแอกซอติกเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ตั้งอยู่บนหน้าผา มองเห็นทิวทัศน์อันงดงามของราชรัฐและทะเลเมดิเตอร์เรเนียน สวนแห่งนี้รวบรวมพืชอวบน้ำและกระบองเพชรหลายพันชนิดจากทั่วโลก นอกจากนี้ยังมีถ้ำหินงอกหินย้อย (Grotte de l'Observatoire_{กร็อตเดอล็อบแซร์วาตัวร์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ให้เข้าชม
• สวนญี่ปุ่น (Jardin Japonais_{ฌาร์แด็งฌาโปแน}^{ภาษาฝรั่งเศส}): สร้างขึ้นตามหลักการออกแบบสวนแบบญี่ปุ่นดั้งเดิม เป็นสถานที่เงียบสงบ มีสระน้ำ น้ำตก สะพาน และพืชพรรณแบบญี่ปุ่น
• สวนกุหลาบเจ้าหญิงเกรซ (Roseraie Princesse Grace_{โรเซอรีแพร็งเซสเกรซ}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ตั้งอยู่ในเขตฟงวีแยย์ สวนแห่งนี้สร้างขึ้นเพื่ออุทิศแด่เจ้าหญิงเกรซ มีกุหลาบกว่า 300 สายพันธุ์ จำนวนหลายพันต้น
• สวนแซ็ง-มาร์แต็ง (Jardins de Saint-Martin_{ฌาร์แด็งเดอแซ็ง-มาร์แต็ง}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ตั้งอยู่ใกล้กับพิพิธภัณฑ์สมุทรศาสตร์ เป็นสวนสาธารณะเก่าแก่ที่มองเห็นวิวทะเล มีทางเดินเล่นและรูปปั้นประดับ
• สวนกาซีโนและลานระเบียง (Jardins du Casino et Terrasses_{ฌาร์แด็งดูว์กาซีโนเอแตราส}^{ภาษาฝรั่งเศส}): บริเวณโดยรอบมงเต-การ์โล กาสิโน มีการจัดสวนอย่างสวยงาม เป็นจุดชมวิวยอดนิยม
• สวนแอฟริกัน (Jardin Africain_{ฌาร์แด็งอาฟริแก็ง}^{ภาษาฝรั่งเศส}): ส่วนหนึ่งของสวนพฤกษชาติ จัดแสดงพืชพรรณจากทวีปแอฟริกา

9.1. กีฬายานยนต์

กีฬายานยนต์เป็นส่วนสำคัญของเอกลักษณ์และเศรษฐกิจของโมนาโก การแข่งขันที่มีชื่อเสียงระดับโลกจัดขึ้นที่นี่ ได้แก่:

• โมนาโกกรังด์ปรีซ์ (Grand Prix de Monaco_{กร็องปรีเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}): หนึ่งในการแข่งขันรถสูตรหนึ่ง (F1) ที่มีชื่อเสียงและทรงเกียรติที่สุดในโลก จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีตั้งแต่ปี ค.ศ. 1929 บนถนนในเมืองมงเต-การ์โล (Circuit de Monaco_{ซีร์กุยเดอมอนาโก}^{ภาษาอังกฤษ}) ซึ่งขึ้นชื่อเรื่องความคับแคบ ท้าทาย และเต็มไปด้วยโค้งอันตราย เช่น โค้งโรงแรมแฟร์มอนท์ (เดิมชื่อโค้งโลวส์) ซึ่งเป็นหนึ่งในโค้งที่ช้าที่สุดในปฏิทิน F1 การสร้างสนามแข่งใช้เวลาหกสัปดาห์ และการรื้อถอนหลังการแข่งขันใช้เวลาอีกสามสัปดาห์
• มงเต-การ์โลแรลลี (Rallye Automobile Monte-Carlo_{ราลลีโอโตโมบิลมงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}): การแข่งขันแรลลีที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน เริ่มจัดขึ้นตั้งแต่ปี ค.ศ. 1911 โดยพระดำริของเจ้าชายอาลแบร์ที่ 1 จัดโดยสโมสรรถยนต์แห่งโมนาโก (Automobile Club de Monaco_{โอโตโมบิลคลับเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เช่นเดียวกับกรังด์ปรีซ์ ถือเป็นการแข่งขันแรลลีที่ยากและมีชื่อเสียงที่สุดรายการหนึ่ง เคยเป็นส่วนหนึ่งของรายการแรลลีชิงแชมป์โลก (WRC) ในช่วงปี ค.ศ. 1973-2008 และกลับมาอยู่ในปฏิทิน WRC อีกครั้งตั้งแต่ปี ค.ศ. 2012 เนื่องจากข้อจำกัดด้านพื้นที่ของโมนาโก การแข่งขันส่วนใหญ่จึงจัดขึ้นในดินแดนฝรั่งเศส
• โมนาโกอีปรีซ์ (Monaco ePrix_{โมนาโกอีปรีซ์}^{ภาษาอังกฤษ}): การแข่งขันรถยนต์ไฟฟ้าฟอร์มูลาอี เริ่มจัดขึ้นในปี ค.ศ. 2015 โดยจัดสลับปีกับการแข่งขันฮิสตอริกกรังด์ปรีซ์แห่งโมนาโก (Historic Grand Prix of Monaco_{ฮิสตอริกกร็องปรีซ์ออฟโมนาโก}^{ภาษาอังกฤษ}) ในช่วงแรกใช้เส้นทางที่สั้นกว่าสนาม F1 รอบท่าเรือแอร์กูล ก่อนจะเปลี่ยนมาใช้เส้นทางเดียวกับ F1 ในปี ค.ศ. 2021 ทีมแข่งรถ Venturi Racing ซึ่งเป็นทีมเดียวที่มีฐานอยู่ในราชรัฐ (เขตฟงวีแยย์) เป็นหนึ่งในทีมผู้ก่อตั้งการแข่งขันฟอร์มูลาอี

นอกจากการแข่งขันหลักเหล่านี้ สนามแข่งเซอร์กิตเดอมอนาโกยังเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันสนับสนุนอื่น ๆ เช่น FIA Formula 2 Championship, Porsche Supercup และ Formula Regional European Championship

9.2. ฟุตบอล

สโมสรฟุตบอล อาแอ็ส มอนาโก เอฟซี (AS Monaco FC_{อาแอ็สโมนาโกเอฟซี}^{ภาษาฝรั่งเศส}) เป็นสโมสรฟุตบอลอาชีพที่มีชื่อเสียงของโมนาโก ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1924 และแข่งขันในลีกเอิง ซึ่งเป็นลีกสูงสุดของฝรั่งเศส สโมสรนี้มีประวัติศาสตร์ยาวนานและประสบความสำเร็จอย่างสูง โดยคว้าแชมป์ลีกเอิงมาแล้ว 8 สมัย (ล่าสุดในฤดูกาล 2016-17) และเคยเข้าถึงรอบชิงชนะเลิศยูฟ่าแชมเปียนส์ลีกในปี 2004 นักฟุตบอลชื่อดังระดับโลกหลายคนเคยเล่นให้กับสโมสรนี้ เช่น ตีแยรี อ็องรี, ฟาเบียง บาร์เตซ, ดาวิด เทรเซเกต์ และกีลียาน อึมบาเป สนามเหย้าของสโมสรคือ สตาดหลุยส์เดอ (Stade Louis II_{สตาดหลุยส์เดอ}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งตั้งอยู่ในเขตฟงวีแยย์ สนามแห่งนี้ยังเคยเป็นสถานที่จัดการแข่งขันยูฟ่าซูเปอร์คัพประจำปีระหว่างปี ค.ศ. 1998 ถึง 2012 ด้วย
นอกจากทีมชายแล้ว ยังมีทีมฟุตบอลหญิง OS Monaco ซึ่งแข่งขันในลีกระดับภูมิภาคของฝรั่งเศส
ฟุตบอลทีมชาติโมนาโกเป็นตัวแทนของราชรัฐในการแข่งขันระดับนานาชาติ แต่ไม่ได้เป็นสมาชิกของฟีฟ่าหรือยูฟ่า ดังนั้นจึงไม่ได้เข้าร่วมการแข่งขันฟุตบอลโลกหรือฟุตบอลชิงแชมป์แห่งชาติยุโรป แต่เป็นสมาชิกของสมาพันธ์สมาคมฟุตบอลอิสระ (CONIFA) ซึ่งจัดการแข่งขันสำหรับทีมชาติที่ไม่ได้เป็นสมาชิกฟีฟ่า

9.3. กีฬาอื่น ๆ

• เทนนิส: มอนติคาร์โลมาสเตอร์ส (Monte-Carlo Masters_{มอนติคาร์โลมาสเตอร์ส}^{ภาษาอังกฤษ}) เป็นการแข่งขันเทนนิสอาชีพชายที่จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในรอกเกอบรูน-กัป-มาร์แต็ง ประเทศฝรั่งเศส ซึ่งอยู่ติดกับโมนาโก เป็นส่วนหนึ่งของเอทีพี ทัวร์ มาสเตอร์ส 1000 เริ่มจัดการแข่งขันมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1897
• กรีฑา: การแข่งขันกรีฑารายการ แอร์กูลิสอีบีเอส (Herculis EBS_{แอร์กูลิสอีบีเอส}^{ภาษาอังกฤษ}) เป็นส่วนหนึ่งของไดมอนด์ลีก จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีที่สตาดหลุยส์เดอ ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1993 สำนักงานใหญ่ของกรีฑาโลก (World Athletics_{เวิลด์แอธเลติกส์}^{ภาษาอังกฤษ} เดิมชื่อ สมาคมสหพันธ์กรีฑานานาชาติ - IAAF) ก็ตั้งอยู่ในโมนาโก
• โอลิมปิก: โมนาโกเข้าร่วมการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกมาอย่างต่อเนื่อง ยกเว้นในปี ค.ศ. 1932, 1956 และ 1980 แม้ว่าจะยังไม่เคยได้รับเหรียญรางวัลในโอลิมปิกฤดูร้อนหรือฤดูหนาว แต่ในกีฬาโอลิมปิกเยาวชนฤดูหนาว โมนาโกเคยได้รับเหรียญทองแดงจากกีฬาบ็อบสเลห์
• บาสเกตบอล: อาแอ็ส มอนาโก บาสเกต (AS Monaco Basket_{อาแอ็สโมนาโกบาสเกต}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ก่อตั้งในปี ค.ศ. 1928 เป็นส่วนหนึ่งของสโมสรกีฬา อาแอ็ส มอนาโก เอฟซี ปัจจุบันทีมแข่งขันในยูโรลีก ซึ่งเป็นลีกบาสเกตบอลระดับสูงสุดของยุโรป และแอลเอ็นบี โปร อา (LNB Pro A_{แอลเอ็นบีโปรอา}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นลีกสูงสุดของฝรั่งเศส ทีมเคยคว้าแชมป์ แอลเอ็นบี โปร อา ลีดเดอร์สคัพ 3 สมัย, แชมป์ แอลเอ็นบี โปร เบ (ลีกระดับสอง) 2 สมัย และแชมป์ นาซิอองนาล มาสกูแล็ง 1 (ลีกระดับสาม) 1 สมัย สนามเหย้าคือ ซาล กัสตง เมเดแซ็ง (Salle Gaston Médecin_{ซาลกัสตงเมเดแซ็ง}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสตาดหลุยส์เดอ
• มวยสากลอาชีพ: โมนาโกเคยเป็นสถานที่จัดการแข่งขันมวยสากลอาชีพระดับโลกหลายครั้ง ทั้งชิงแชมป์โลกและไม่ใช่ชิงแชมป์โลก โดยการแข่งขันส่วนใหญ่จัดขึ้นที่สตาดหลุยส์เดอ
• รักบี้: รักบี้ยูเนียนทีมชาติโมนาโก เข้าร่วมการแข่งขันในระดับนานาชาติ
• หมากรุก: ทีมหญิงของสโมสรหมากรุก CE Monte Carlo เคยชนะการแข่งขัน European Chess Club Cup หลายครั้ง

นอกจากนี้ โมนาโกยังเคยเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขัน ตูร์เดอฟร็องส์ ในปี ค.ศ. 2009, การแข่งขัน Global Champions Tour (การแข่งขันขี่ม้ากระโดดข้ามเครื่องกีดขวางนานาชาติ), Monaco Marathon (มาราธอนเดียวในโลกที่วิ่งผ่านสามประเทศ คือ โมนาโก ฝรั่งเศส และอิตาลี), และการแข่งขันไตรกีฬา Monaco Ironman 70.3 รวมถึงการแข่งขันเรือพลังงานแสงอาทิตย์ Solar1 Monte Carlo Cup ในปี ค.ศ. 2014 Rainier III Nautical Stadium_{สนามกีฬาทางน้ำแรนีเยที่ 3}^{ภาษาฝรั่งเศส} ในเขตท่าเรือแอร์กูล มีสระว่ายน้ำขนาดโอลิมปิกน้ำเค็มปรับอุณหภูมิได้ ซึ่งจะเปลี่ยนเป็นลานสเก็ตน้ำแข็งในช่วงเดือนธันวาคมถึงมีนาคม

10.1. การขนส่งทางราง

สถานีรถไฟหลักและแห่งเดียวของโมนาโกคือ สถานีรถไฟโมนาโก-มงเต-การ์โล (Gare de Monaco-Monte-Carlo_{การ์เดอมอนาโก-มงเต-การ์โล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งให้บริการโดยการรถไฟแห่งชาติฝรั่งเศส (SNCF) สถานีนี้เป็นส่วนหนึ่งของเส้นทางรถไฟมาร์แซย์-เวนติมิเกลีย (Marseille-Ventimiglia railway_{มาร์แซย์-เวนติมิเกลียเรลเวย์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) และเชื่อมต่อโมนาโกกับเมืองต่าง ๆ บนเฟรนช์ริวีเอรา เช่น นิส กาน และมาร์แซย์ รวมถึงเมืองอื่น ๆ ในฝรั่งเศสและยุโรป นอกจากนี้ยังมีรถไฟความเร็วสูง เตเฌเว (TGV) ที่เชื่อมต่อไปยังปารีสโดยตรง (ใช้เวลาเดินทางประมาณ 6 ชั่วโมง) และเมืองอื่น ๆ ที่ไกลออกไป สถานีปัจจุบันส่วนใหญ่สร้างอยู่ใต้ดินและเปิดใช้งานในปี ค.ศ. 1999 เพื่อเพิ่มพื้นที่ใช้สอยบนผิวดิน

10.2. การขนส่งทางถนนและระบบขนส่งสาธารณะ

เครือข่ายถนนในโมนาโกมีความยาวประมาณ 77 km ซึ่งหลายส่วนถูกใช้เป็นสนามแข่งรถกรังด์ปรีซ์ด้วย การเดินทางด้วยเท้านับเป็นรูปแบบการเดินทางที่สำคัญ และเมืองกำลังขยายเครือข่ายทางเท้าให้เป็นมิตรต่อคนเดินเท้ามากขึ้นในช่วงทศวรรษ 2020 รวมถึงแผนการสร้างสะพานลอยคนเดินใหม่ในฟงวีแยย์ที่เชื่อมต่อกับสะพานลอยคนเดิน Wurtemberg_{วูร์เทมแบร์ก}^{ภาษาฝรั่งเศส} แห่งใหม่
บริษัทรถโดยสารประจำทางโมนาโก (Compagnie des Autobus de Monaco_{กงปาญีเดซอโจบูสเดอมอนาโก}^{ภาษาฝรั่งเศส} - CAM) ให้บริการรถโดยสารประจำทางในเมืองครอบคลุมสถานที่ท่องเที่ยว พิพิธภัณฑ์ สวนพฤกษชาติ ศูนย์ธุรกิจ กาสิโน และสนามกีฬาหลุยส์ที่ 2 นอกจากนี้ยังมีลิฟต์สาธารณะและบันไดเลื่อนสาธารณะหลายแห่งที่ช่วยอำนวยความสะดวกในการเดินทางขึ้นลงเนินเขาต่าง ๆ ภายในราชรัฐ

10.3. การขนส่งทางทะเลและทางอากาศ

โมนาโกมีท่าเรือหลักสองแห่งคือ ท่าเรือแอร์กูล (Port Hercule_{ปอร์แอร์กูล}^{ภาษาฝรั่งเศส}) และ ท่าเรือฟงวีแยย์ (Port de Fontvieille_{ปอร์เดอฟงวีแยย์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ซึ่งรองรับเรือยอชต์ส่วนตัวและเรือสำราญขนาดเล็ก นอกจากนี้ยังมีท่าเรือของฝรั่งเศสชื่อ กัปดาย (Cap d'Ail_{กัปดาย}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ที่อยู่ใกล้เคียงและใช้งานร่วมกัน
โมนาโกไม่มีสนามบินพาณิชย์เป็นของตนเอง แต่มี ลานจอดเฮลิคอปเตอร์โมนาโก (Monaco Heliport_{โมนาโกเฮลิพอร์ต}^{ภาษาอังกฤษ}) ในเขตฟงวีแยย์ ซึ่งให้บริการเฮลิคอปเตอร์เชื่อมต่อไปยังท่าอากาศยานนิสโกตดาซูร์ (Aéroport Nice Côte d'Azur_{อาเอโรปอร์นิสกอตดาซูร์}^{ภาษาฝรั่งเศส}) ในเมืองนิส ประเทศฝรั่งเศส ซึ่งเป็นสนามบินที่ใกล้ที่สุดและเป็นประตูสู่การเดินทางทางอากาศระหว่างประเทศสำหรับโมนาโก

11.1. ความสัมพันธ์กับฝรั่งเศส

โมนาโกมีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดและซับซ้อนกับฝรั่งเศสมาอย่างยาวนานทั้งในด้านการเมือง เศรษฐกิจ การป้องกันประเทศ และวัฒนธรรม ความสัมพันธ์นี้ถูกกำหนดโดยสนธิสัญญาหลายฉบับ ที่สำคัญได้แก่:

• สนธิสัญญาฝรั่งเศส-โมนาโก ค.ศ. 1861: รับรองอธิปไตยของโมนาโกอย่างเป็นทางการ หลังจากโมนาโกสละสิทธิ์เหนือเมืองม็องตงและรอกเกอบรูน
• สนธิสัญญาฝรั่งเศส-โมนาโก ค.ศ. 1918: กำหนดให้ฝรั่งเศสให้ความคุ้มครองโมนาโก และนโยบายต่างประเทศของโมนาโกต้องสอดคล้องกับผลประโยชน์ของฝรั่งเศส
• สนธิสัญญา ค.ศ. 1963: กำหนดให้กฎหมายศุลกากรของฝรั่งเศสมีผลบังคับใช้ในโมนาโกและน่านน้ำอาณาเขต
• สนธิสัญญา ค.ศ. 2002: ระบุว่าหากราชวงศ์กรีมัลดีสิ้นสุดลง โมนาโกจะยังคงเป็นรัฐอิสระ และผ่อนคลายข้อจำกัดบางประการเกี่ยวกับนโยบายต่างประเทศของโมนาโก

ฝรั่งเศสรับผิดชอบด้านการป้องกันประเทศของโมนาโก และทั้งสองประเทศมีสหภาพศุลกากร ภาษาฝรั่งเศสเป็นภาษาราชการของโมนาโก และพลเมืองฝรั่งเศสจำนวนมากอาศัยและทำงานในโมนาโก

11.2. ความสัมพันธ์กับสหภาพยุโรป

โมนาโกไม่ได้เป็นสมาชิกของสหภาพยุโรป (EU) แต่มีความสัมพันธ์พิเศษผ่านข้อตกลงต่าง ๆ:

• สหภาพศุลกากร: โมนาโกเป็นส่วนหนึ่งของอาณาเขตศุลกากรของสหภาพยุโรปผ่านความสัมพันธ์กับฝรั่งเศส
• การใช้สกุลเงินยูโร: โมนาโกใช้สกุลเงินยูโรเป็นสกุลเงินอย่างเป็นทางการ และได้รับอนุญาตให้ผลิตเหรียญยูโรที่มีการออกแบบของตนเอง
• ข้อตกลงเชงเกน: แม้จะไม่ได้เป็นภาคีของความตกลงเชงเกน แต่โมนาโกมีพรมแดนเปิดกับฝรั่งเศส และกฎหมายเชงเกนถูกนำมาปรับใช้เสมือนว่าโมนาโกเป็นส่วนหนึ่งของฝรั่งเศส

โมนาโกกำลังเจรจาข้อตกลงสมาคม (Association Agreement) กับสหภาพยุโรป เพื่อให้สามารถเข้าถึงตลาดเดียวของสหภาพยุโรปได้มากขึ้น

11.3. ความสัมพันธ์กับประเทศอื่น ๆ และองค์การระหว่างประเทศ

โมนาโกเป็นสมาชิกขององค์การสหประชาชาติ (UN) ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1993 และมีส่วนร่วมอย่างแข็งขันในกิจกรรมต่าง ๆ ของ UN โดยเฉพาะในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมทางทะเลและการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นนโยบายสำคัญของเจ้าชายอาลแบร์ที่ 2
ราชรัฐยังเป็นสมาชิกของสภายุโรป (Council of Europe) ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2004 และเป็นสมาชิกขององค์การระหว่างประเทศของกลุ่มประเทศที่ใช้ภาษาฝรั่งเศส (OIF)
โมนาโกมีความสัมพันธ์ทางการทูตกับหลายประเทศทั่วโลก มีสถานทูตในประเทศสำคัญ เช่น เบลเยียม (บรัสเซลส์) ฝรั่งเศส (ปารีส) เยอรมนี (เบอร์ลิน) นครรัฐวาติกัน อิตาลี (โรม) โปรตุเกส (ลิสบอน) สเปน (มาดริด) สวิตเซอร์แลนด์ (เบิร์น) สหราชอาณาจักร (ลอนดอน) และสหรัฐอเมริกา (วอชิงตัน ดี.ซี.) นอกจากนี้ยังมีสถานกงสุลอีกประมาณ 30 แห่ง ฝรั่งเศสและอิตาลีเป็นสองประเทศที่มีสถานทูตตั้งอยู่ในโมนาโก สำหรับประเทศอื่น ๆ ส่วนใหญ่จะมอบหมายให้สถานทูตในปารีสดูแลความสัมพันธ์กับโมนาโก
นโยบายต่างประเทศของโมนาโกมักจะพิจารณาประเด็นด้านสิทธิมนุษยชนและการส่งเสริมค่านิยมประชาธิปไตย แม้ว่าบทบาทในเวทีโลกอาจมีจำกัดเนื่องจากขนาดของประเทศ