1. ชีวิตช่วงต้นและการศึกษา
ริชาร์ด ลอว์เรนซ์ เทลเลอร์ เกิดเมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม ค.ศ. 1962 เขาเป็นบุตรชายของจอห์น ซี. เทลเลอร์ (John C. Taylorภาษาอังกฤษ) นักฟิสิกส์ชาวอังกฤษ
เทลเลอร์สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี (Bachelor of Artsภาษาอังกฤษ) จากแคลร์คอลเลจ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ในช่วงที่ศึกษาอยู่ที่เคมบริดจ์ เขาเคยดำรงตำแหน่งประธานของ ดิอาร์คิมิเดียนส์ (The Archimedeans) ในปี ค.ศ. 1981 และ ค.ศ. 1982 หลังจากการลาออกของอดีตประธาน
ต่อมา เขาได้รับปริญญาเอก (Ph.D.ภาษาอังกฤษ) สาขาคณิตศาสตร์จากมหาวิทยาลัยพรินซ์ตันในปี ค.ศ. 1988 วิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของเขามีชื่อว่า "On congruences between modular forms" โดยมีแอนดรูว์ ไวลส์ เป็นอาจารย์ที่ปรึกษา
2. อาชีพในวงการวิชาการ
หลังจากสำเร็จการศึกษา ริชาร์ด เทลเลอร์ ได้เริ่มต้นอาชีพในวงการวิชาการที่มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ โดยดำรงตำแหน่งผู้ช่วยอาจารย์, อาจารย์ และต่อมาเป็นผู้อ่าน (Reader) ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1988 ถึง ค.ศ. 1995 ในช่วงเวลาเดียวกันนั้น เขายังเป็นเฟลโลว์ของแคลร์คอลเลจ และเป็นเฟลโลว์แลกเปลี่ยนของราชบัณฑิตยสภาและสถาบันเพื่อการศึกษาขั้นสูงทางวิทยาศาสตร์ (IHÉS) ระหว่างปี ค.ศ. 1988 ถึง ค.ศ. 1989
ในปี ค.ศ. 1992 เขาเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์รับเชิญที่สถาบันเทคโนโลยีแคลิฟอร์เนีย (Caltech) และในปี ค.ศ. 1994 เป็นศาสตราจารย์รับเชิญที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด
จากนั้นในปี ค.ศ. 1995 ถึง ค.ศ. 1996 เขาได้ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ซาวิลเลียนสาขาเรขาคณิต (Savilian Chair of Geometry) ที่มหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด และเป็นเฟลโลว์ของนิวคอลเลจ ออกซ์ฟอร์ด
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1996 ถึง ค.ศ. 2012 เทลเลอร์เป็นศาสตราจารย์คณิตศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด และเคยดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์เฮอร์เชล สมิธ สาขาคณิตศาสตร์บริสุทธิ์ (Herchel Smith Professor of Pure Mathematics)
ในปี ค.ศ. 1999 เขาเป็นศาสตราจารย์รับเชิญที่มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย เบิร์กลีย์ และในปี ค.ศ. 2010 ถึง ค.ศ. 2011 เป็นศาสตราจารย์รับเชิญพิเศษที่มหาวิทยาลัยพรินซ์ตัน
จากปี ค.ศ. 2012 ถึง ค.ศ. 2019 เขาได้ย้ายไปที่สถาบันเพื่อการศึกษาขั้นสูง (Institute for Advanced Study) ในตำแหน่งศาสตราจารย์โรเบิร์ตและลุยซา เฟิร์นโฮลซ์ (Robert and Luisa Fernholz Professorship)
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 2018 จนถึงปัจจุบัน ริชาร์ด เทลเลอร์ ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์บาร์บารา คิมบอล บราวนิง สาขามนุษยศาสตร์และวิทยาศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด
3. งานวิจัยทางคณิตศาสตร์
ริชาร์ด เทลเลอร์ ได้สร้างผลงานวิจัยที่สำคัญมากมายในสาขาทฤษฎีจำนวน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการศึกษารูปแบบมอดูลาร์และรูปแบบอัตโนมัติ
3.1. ทฤษฎีบทสุดท้ายของแฟร์มา
หนึ่งในผลงานที่โดดเด่นที่สุดของเทลเลอร์คือการมีส่วนร่วมในการพิสูจน์ทฤษฎีบทสุดท้ายของแฟร์มา ซึ่งเป็นทฤษฎีบทที่ยังไม่ได้รับการพิสูจน์มานานกว่า 350 ปี งานวิจัยร่วมกับแอนดรูว์ ไวลส์ ได้นำไปสู่การตีพิมพ์บทความสำคัญสองฉบับ โดยหนึ่งในนั้นเป็นผลงานร่วมของเทลเลอร์และไวลส์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการพิสูจน์ทฤษฎีบทนี้
3.2. ข้อคาดการณ์ทานิยามา-ชิมูระ
เทลเลอร์เป็นหนึ่งในนักคณิตศาสตร์ที่ร่วมพิสูจน์ข้อคาดการณ์ทานิยามา-ชิมูระ (หรือที่รู้จักกันในชื่อข้อคาดการณ์ทานิยามา-ไวลส์ หรือทฤษฎีบทมอดูลาร์) ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการพิสูจน์ทฤษฎีบทสุดท้ายของแฟร์มา เขาได้ร่วมมือกับคริสตอฟ บรูอิล (Christophe Breuilภาษาอังกฤษ), ไบรอัน คอนราด (Brian Conradภาษาอังกฤษ) และเฟรด ไดมอนด์ (Fred Diamondภาษาอังกฤษ) ในการพิสูจน์ส่วนที่เหลือของข้อคาดการณ์นี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีของการลดรูปแบบเพิ่มเติม (additive reduction) ซึ่งต้องใช้การคำนวณทางเทคนิคที่ซับซ้อนอย่างมาก สำหรับกรณีของเส้นโค้งวงรีแบบกึ่งเสถียร (semistable elliptic curve) นั้น การพิสูจน์ได้ทำร่วมกับแอนดรูว์ ไวลส์
3.3. ข้อคาดการณ์แลงแลนด์สเฉพาะที่
เทลเลอร์ได้ร่วมกับไมเคิล แฮร์ริส (Michael Harrisภาษาอังกฤษ) พิสูจน์ข้อคาดการณ์แลงแลนด์สเฉพาะที่ (local Langlands conjectures) สำหรับกลุ่มเชิงเส้นทั่วไป (GL(n)) เหนือฟิลด์จำนวน (number field) ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของโครงการแลงแลนด์ส (Langlands Program) ในเวลาเดียวกันนั้น กาย เฮนนิอาร์ต (Guy Henniartภาษาอังกฤษ) ก็ได้เสนอการพิสูจน์ที่เรียบง่ายกว่า และสิบปีต่อมา ปีเตอร์ โชลเซอ (Peter Scholzeภาษาอังกฤษ) ก็ได้เสนอการพิสูจน์อีกวิธีหนึ่ง
3.4. ข้อคาดการณ์ซาโต-เทต
ในปี ค.ศ. 2008 เทลเลอร์ได้ประกาศการพิสูจน์ข้อคาดการณ์ซาโต-เทต (Sato-Tate conjecture) สำหรับเส้นโค้งวงรีที่มีค่า j-invariant ไม่ใช่จำนวนเต็ม โดยอ้างอิงแนวคิดของไมเคิล แฮร์ริส และต่อยอดจากงานวิจัยร่วมกับลอเรนท์ โคลเซล (Laurent Clozelภาษาอังกฤษ), ไมเคิล แฮร์ริส และนิค เชพเพิร์ด-บาร์รอน (Nick Shepherd-Barronภาษาอังกฤษ) การพิสูจน์บางส่วนของข้อคาดการณ์ซาโต-เทตนี้ยังใช้ทฤษฎีบทของไวลส์เกี่ยวกับความเป็นมอดูลาร์ของเส้นโค้งวงรีแบบกึ่งเสถียรด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง งานวิจัยนี้ครอบคลุมถึงกรณีของเส้นโค้งวงรีที่มีการลดรูปแบบคูณ (multiplicative reduction) เหนือฟิลด์จำนวนจริงทั้งหมด (totally real field) ที่จำนวนเฉพาะหนึ่ง
3.5. งานวิจัยทฤษฎีจำนวนอื่นๆ
นอกเหนือจากผลงานสำคัญที่กล่าวมาแล้ว เทลเลอร์ยังมีส่วนร่วมในงานวิจัยอื่นๆ ที่สำคัญในทฤษฎีจำนวน รวมถึงการศึกษารูปแบบมอดูลาร์และรูปแบบอัตโนมัติ ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญที่ปรากฏในวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของเขาและเป็นหัวใจสำคัญของรางวัล Breakthrough Prize ที่เขาได้รับ
4. รางวัลและเกียรติยศ
ริชาร์ด เทลเลอร์ ได้รับรางวัลและเกียรติยศมากมายตลอดอาชีพการงานของเขา:
- ค.ศ. 1990 - รางวัลไวท์เฮด (Whitehead Prize)
- ค.ศ. 1992 - รางวัลฟรังโก-บริตานิก (Franco-Britannic Prize) จากสถาบันวิทยาศาสตร์แห่งฝรั่งเศส
- ค.ศ. 1995 - ได้รับเลือกเป็นเฟลโลว์แห่งราชบัณฑิตยสภา (Fellow of the Royal Society)
- ค.ศ. 2001 - รางวัลแฟร์มา (Fermat Prize) ร่วมกับเวนเดลิน แวร์เนอร์ (Wendelin Wernerภาษาอังกฤษ)
- ค.ศ. 2001 - รางวัลออสโตรฟสกี (Ostrowski Prize) ร่วมกับเฮนริก อิวานิเอก (Henri Iwaniecภาษาอังกฤษ) และปีเตอร์ ซาร์แนก (Peter Sarnakภาษาอังกฤษ)
- ค.ศ. 2002 - ได้รับเชิญให้บรรยายในที่ประชุมใหญ่การประชุมนักคณิตศาสตร์นานาชาติ (ICM) ที่ปักกิ่ง
- ค.ศ. 2002 - รางวัลโคล (Cole Prize) สาขาทฤษฎีจำนวนจากสมาคมคณิตศาสตร์แห่งอเมริกา (American Mathematical Society) ร่วมกับเฮนริก อิวานิเอก
- ค.ศ. 2002-2003 - ได้รับทุนกุกเกนไฮม์ (Guggenheim Fellowship)
- ค.ศ. 2005 - รางวัลแดนนี ไฮน์แมน (Danny Heineman Prize) จากสถาบันวิทยาศาสตร์เกิททิงเงิน (Göttingen Academy of Sciences)
- ค.ศ. 2007 - รางวัลวิจัยเคลย์ (Clay Research Award)
- ค.ศ. 2007 - รางวัลชอว์ (Shaw Prize) สาขาคณิตศาสตร์ ร่วมกับโรเบิร์ต แลงแลนด์ส (Robert Langlandsภาษาอังกฤษ)
- ค.ศ. 2012 - ได้รับเลือกเป็นเฟลโลว์ของสมาคมคณิตศาสตร์แห่งอเมริกา และเป็นสมาชิกของสถาบันศิลปะและวิทยาศาสตร์แห่งอเมริกา (American Academy of Arts and Sciences)
- ค.ศ. 2015 - ได้รับรางวัล Breakthrough Prize สาขาคณิตศาสตร์ "สำหรับผลงานความก้าวหน้ามากมายในทฤษฎีรูปแบบอัตโนมัติ รวมถึงข้อคาดการณ์ทานิยามา-ไวลส์ ข้อคาดการณ์แลงแลนด์สเฉพาะที่สำหรับกลุ่มเชิงเส้นทั่วไป และข้อคาดการณ์ซาโต-เทต"
- ค.ศ. 2015 - ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกของสถาบันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ (National Academy of Sciences)
- ค.ศ. 2018 - ได้รับเลือกเป็นสมาชิกของสมาคมปรัชญาแห่งอเมริกา (American Philosophical Society)
5. ชีวิตส่วนตัว
ริชาร์ด เทลเลอร์ เป็นบุตรชายของจอห์น ซี. เทลเลอร์ นักฟิสิกส์ชาวอังกฤษ เขาสมรสแล้วและมีบุตรสองคน