1. ภาพรวม
จิ้นซี (靳歙จิ้นซีChinese; เสียชีวิต 183 ปีก่อนคริสตกาล) เป็นขุนพลคนสำคัญในยุคปลาย ราชวงศ์ฉิน จนถึงต้น ราชวงศ์ฮั่นตะวันตก ผู้ติดตามและรับใช้ หลิวปัง (ต่อมาคือ จักรพรรดิเกาจู่แห่งฮั่น) ในการก่อตั้งราชวงศ์ฮั่น เขาได้รับการยกย่องว่าเป็นหนึ่งใน ขุนพลผู้ก่อตั้ง ที่มีบทบาทสำคัญในการพิชิตอาณาจักรต่าง ๆ และปราบปรามกบฏหลังการสถาปนาราชวงศ์ฮั่น บทความนี้จะกล่าวถึงชีวประวัติทางทหารของเขา ตำแหน่งและบรรดาศักดิ์ที่ได้รับ การถึงแก่กรรม และการประเมินทางประวัติศาสตร์ รวมถึงชะตากรรมของวงศ์ตระกูล

2. ชีวประวัติและเส้นทางอาชีพทางทหาร
เส้นทางอาชีพทางทหารของจิ้นซีโดดเด่นด้วยความกล้าหาญและความสามารถเชิงยุทธศาสตร์ที่นำไปสู่ชัยชนะอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่การเข้าร่วมกับกองทัพของหลิวปังในช่วงปลายราชวงศ์ฉิน ไปจนถึงสงครามฉู่-ฮั่น และการปราบปรามกบฏภายหลังการก่อตั้งราชวงศ์ฮั่น
2.1. ชีวิตช่วงต้นและการเข้าร่วมกับหลิวปัง
จิ้นซีเริ่มอาชีพทางทหารในฐานะ `จงเจฺวียน` (中涓จงเจฺวียนChinese) หรือตำแหน่งผู้ติดตาม/มหาดเล็กส่วนพระองค์ โดยได้เข้าร่วมกับ หลิวปัง ในช่วงที่หลิวปังเริ่มก่อตั้งกองทัพที่ `ย่วนจฺวี้` (冤句ย่วนจฺวี้Chinese).
2.2. การรบในช่วงปลายราชวงศ์ฉิน
จิ้นซีมีส่วนร่วมในการรบครั้งสำคัญในช่วงที่ราชวงศ์ฉินเริ่มล่มสลาย:
- ในปี 209 ปีก่อนคริสตกาล เขาเข้าร่วมในการโจมตีกองกำลังของราชวงศ์ฉิน
- ในปี 208 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 2 แห่งรัชสมัย จักรพรรดิฉินเอ้อร์ชื่อ) จิ้นซีได้ร่วมกับ เซี่ยโหวอิง (夏侯嬰เซี่ยโหวอิงChinese) เข้าโจมตี `จี้หยาง` (濟陽จี้หยางChinese) และในเดือนสิงหาคมปีเดียวกัน เขามีส่วนสำคัญในการเอาชนะกองทัพของ หลี่โหย่ว (李由หลี่โหย่วChinese) ซึ่งเป็นผู้ว่าการทหารแห่งเมือง ซานฉวน (三川郡ซานฉวนจวิ้นChinese).
- ในปี 207 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 3 แห่งรัชสมัยฉินเอ้อร์ชื่อ) เดือนมีนาคม จิ้นซีได้ทำศึกกับกองทัพฉินทางตอนใต้ของ `ปั๋ว` (亳ปั๋วChinese) และทางตะวันออกเฉียงเหนือของ `ฉีเฟิง` (啓封ฉีเฟิงChinese) ในการรบครั้งนี้ เขาได้สังหารหัวหน้ากองทัพม้า 1 นาย ยึดศีรษะศัตรูได้ 57 ศีรษะ และจับเชลยได้ 73 คน ด้วยความดีความชอบนี้ เขาได้รับบรรดาศักดิ์เป็น `หลินผิงจฺวิน` (臨平君หลินผิงจฺวินChinese) และในเดือนกันยายนของปีเดียวกัน ในการรบทางเหนือของ `หลันเถียน` (藍田หลันเถียนChinese) เขาสังหารเจ้าหน้าที่รถรบ 2 นาย หัวหน้ากองทัพม้า 1 นาย ยึดศีรษะศัตรูได้ 28 ศีรษะ และจับเชลยได้ 57 คน จากนั้นกองทัพของเขาได้รุกไปถึง `ป้าช่าง` (霸上ป้าช่างChinese).
- ในปี 206 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 1 แห่งรัชสมัย จักรพรรดิเกาจู่แห่งฮั่น) เดือนมกราคม เมื่อหลิวปังได้รับแต่งตั้งเป็น อ๋องแห่งฮั่น จิ้นซีได้รับบรรดาศักดิ์ `เจี้ยนอู่โหว` (建武侯เจี้ยนอู่โหวChinese) และได้รับการแต่งตั้งเป็น `ฉีตูเว่ย` (騎都尉ฉีตูเว่ยChinese) จากนั้นได้ติดตามหลิวปังในการปราบปราม ซานฉิน (三秦ซานฉินChinese).
2.3. บทบาทในสงครามฉู่-ฮั่น
บทบาทของจิ้นซีใน สงครามฉู่-ฮั่น นั้นมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อชัยชนะของหลิวปัง:
- ในปี 205 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 2 แห่งรัชสมัยฮั่นเกาจู่) เดือนเมษายน จิ้นซีได้ติดตามหลิวปังเคลื่อนทัพไปทางตะวันออกเพื่อเข้าโจมตี ฉู่ และรุกไปถึง `เผิงเฉิง` (彭城เผิงเฉิงChinese) แต่กองทัพฮั่นพ่ายแพ้อย่างหนักใน ยุทธการเผิงเฉิง เขาจึงถอยกลับไปตั้งมั่นอยู่ที่ `ยงชิว` (雍丘ยงชิวChinese) ภายหลังออกจากยงชิว เขาได้โจมตีและเอาชนะกบฏ หวังอู่ (王武หวังอู่Chinese) และคนอื่น ๆ รวมถึงยึด `เหลียง` (梁เหลียงChinese) ได้สำเร็จ เขายังนำทัพแยกจากกองทัพหลักของฮั่นไปเอาชนะกองทัพของ สิงซัว (邢説สิงซัวChinese) ที่ `จือหนาน` (菑南จือหนานChinese) โดยจับตัวตูเว่ย 2 นาย และซือหม่าโหว 12 นายของสิงซัวได้ พร้อมทั้งทหารและข้าราชการอีก 4,180 คน ยอมจำนน
- เขายังคงโจมตีกองทัพฉู่ทางตะวันออกของ `สิงหยาง` (滎陽สิงหยางChinese) จนได้รับ `ชืออี้` (食邑ชืออี้Chinese) เพิ่มเป็น 4,200 ครัวเรือน
- ในเดือนพฤศจิกายนปีเดียวกัน จิ้นซีนำกองทัพแยก (ซึ่งอาจอยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของ ลี่ซาง (酈商ลี่ซางChinese)) บุกเข้าสู่ `หล่งซี` (隴西หล่งซีChinese) และ `เป่ยตี้` (北地เป่ยตี้Chinese) โดยสามารถเอาชนะกองทัพของ จางผิง (章平จางผิงChinese) ซึ่งเป็นน้องชายหรือบุตรชายของ จางหาน (章邯จางหานChinese) ในหล่งซี และสามารถปราบปราม 6 มณฑลในหล่งซีได้สำเร็จ กองทัพของเขาสังหารเจ้าหน้าที่รถรบ 4 นาย พลสอดแนม 4 นาย และหัวหน้ากองทัพม้า 12 นาย
- ในเดือนสิงหาคม เขานำกองทัพแยกจากกองทัพฮั่นหวัง ไปยัง `เหอเน่ย` (河內เหอเน่ยChinese) และโจมตีกองทัพของขุนพล `เปินฮ่าว` (賁郝เปินฮ่าวChinese) แห่งรัฐ จ้าว ที่ `เฉาเกอ` (朝歌เฉาเกอChinese) ซึ่งกองทัพของเขาสามารถจับตัวขุนพลกองทัพม้าได้ 2 นาย และยึดรถรบกับม้าได้ 250 ตัว
- เขาติดตามฮั่นหวังจาก `อันหยาง` (安陽อันหยางChinese) ไปทางตะวันออกถึง `จี๋ผู่` (棘蒲จี๋ผู่Chinese) และยึด 7 มณฑลได้สำเร็จ นอกจากนี้ยังนำทัพแยกไปเอาชนะกองทัพจ้าว โดยจับตัวซือหม่า 2 นาย และโหว 4 นาย พร้อมทั้งทหารและข้าราชการอีก 2,400 คนยอมจำนน
- ในปี 204 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 3 แห่งรัชสมัยฮั่นเกาจู่) จิ้นซีติดตามฮั่นหวังไปยึด `หานตาน` (邯鄲หานตานChinese) และนำทัพแยกไปยึด `ผิงหยาง` (平陽ผิงหยางChinese) ซึ่งในครั้งนี้เขาสังหาร `โฉ่วเซี่ยง` (守相โฉ่วเซี่ยงChinese - ผู้บัญชาการการรักษาการ) ด้วยตนเอง กองทัพของเขาสังหาร `ปิงโฉ่ว` (兵守ปิงโฉ่วChinese) 1 นาย และ `จวิ้นโฉ่ว` (郡守จวิ้นโฉ่วChinese) 1 นาย นอกจากนี้เขายังสามารถยึด `เย่` (鄴เย่Chinese) ได้ และติดตามฮั่นหวังในการโจมตีเฉาเกอและหานตาน รวมถึงการนำทัพแยกเอาชนะกองทัพจ้าวและยึด 6 มณฑลในเขตหานตานได้
- เขานำทัพกลับไปที่ `อ๋าวชาง` (敖倉อ๋าวชางChinese) เอาชนะกองทัพของ เซี่ยงอวี่ (項羽เซี่ยงอวี่Chinese) ทางใต้ของ `เฉิงเกา` (成皋เฉิงเกาChinese) และตัดเส้นทางเสบียงของฉู่ได้
- เขาเคลื่อนทัพจากสิงหยางไปยัง `เซียงอี้` (襄邑เซียงอี้Chinese) และเอาชนะกองทัพของ `เซี่ยงกวาน` (項冠เซี่ยงกวานChinese) ใกล้กับ `หลู่` (魯หลู่Chinese) นอกจากนี้ยังได้พิชิตดินแดนต่อไปทางตะวันออกถึง `เจิง` (繒เจิงChinese), `ถาน` (郯ถานChinese), `เซี่ยผี` (下邳เซี่ยผีChinese) และทางใต้ถึง `ฉี` (蘄ฉีChinese), `จู๋อี้` (竹邑จู๋อี้Chinese) และเอาชนะ `เซี่ยงห่าน` (項悍เซี่ยงห่านChinese) ใกล้จี้หยางได้
- ในปี 202 ปีก่อนคริสตกาล (ปีที่ 5 แห่งรัชสมัยฮั่นเกาจู่) จิ้นซีนำทัพกลับมาโจมตี เซี่ยงอวี่ ที่ `เฉิน` (陳เฉินChinese) และปราบปราม `เจียงหลิง` (江陵เจียงหลิงChinese) ซึ่งเป็นเมืองหลวงของอาณาจักร หลินเจียง (臨江หลินเจียงChinese) โดยจับตัว กงเหวย (共尉กงเหวยChinese) ผู้ปกครองของหลินเจียงได้ พร้อมด้วยขุนนาง 8 คน ซึ่งรวมถึง `จู้กั๋ว` (柱國จู้กั๋วChinese) และ `ต้าซือหม่า` (大司馬ต้าซือหม่าChinese) ของเขา กงเหวยถูกส่งตัวไปยัง ลั่วหยาง (洛陽ลั่วหยางChinese) และถูกประหารชีวิต นอกจากนี้ เขายังได้เข้าร่วมกับฮั่นหวังที่เฉิน ในการจับกุม หานซิ่น (韓信หานซิ่นChinese) อ๋องแห่งฉู่
2.4. การปราบปรามภายหลังการสถาปนาราชวงศ์ฮั่น
หลังจากสถาปนาราชวงศ์ฮั่น จิ้นซีมีบทบาทสำคัญในการปราบปรามกบฏต่าง ๆ เพื่อรักษาความมั่นคงของจักรวรรดิ:
- ในฐานะ `ฉีตูเว่ย` (騎都尉ฉีตูเว่ยChinese) เขาเข้าร่วมในการโจมตี `ต้าย์` (代ต้าย์Chinese) และโจมตี หานหวังซิ่น (韓王信หานหวังซิ่นChinese) ใต้เมือง `ผิงเฉิง` (平城ผิงเฉิงChinese) ก่อนจะนำทัพกลับมาที่ `ตงเยวี๋ยน` (東垣ตงเยวี๋ยนChinese)
- ด้วยความดีความชอบ เขาได้รับการเลื่อนตำแหน่งเป็น `เชอฉีเจียงจวิน` (車騎將軍เชอฉีเจียงจวินChinese) ซึ่งเป็นผู้บัญชาการรถรบและกองทัพม้า โดยรับผิดชอบดูแลรถรบและทัพม้าของ 5 รัฐบริวาร ได้แก่ เหลียง (梁เหลียงChinese), จ้าว (趙จ้าวChinese), ฉี (齊ฉีChinese), เยียน (燕เยียนChinese) และ ฉู่ (楚ฉู่Chinese).
- เขายังได้นำทัพแยกไปเอาชนะ `โหวช่าง` (候敞โหวช่างChinese) ซึ่งเป็นอัครมหาเสนาบดีของ เฉินซี (陳豨Chinese) และยึด `ชวีอี้` (曲逆ชวีอี้Chinese) ได้สำเร็จ
- เขามีส่วนร่วมในการปราบปราม กบฏของอิงปู้ (黥布อิงปู้Chinese) ซึ่งทำให้ `ชืออี้` (食邑ชืออี้Chinese) ของเขาเพิ่มขึ้นเป็น 5,300 ครัวเรือน
2.5. ผลงานทางทหารโดยรวม
ตลอดชีวิตการรับราชการ จิ้นซีได้สร้างผลงานทางทหารอันโดดเด่นมากมาย ดังนี้:
- สังหารข้าศึกได้ 90 ศีรษะ
- จับเชลยได้ 142 คน
- นำทัพแยกออกไปเอาชนะกองทัพข้าศึกได้ 14 ครั้ง
- ยึดเมืองได้ 59 แห่ง
- ปราบปรามเขตปกครอง (จวิ้น) ได้ 1 แห่ง อาณาจักร (กั๋ว) ได้ 1 แห่ง และมณฑล (เสี้ยน) ได้ 23 แห่ง
- จับกุมกษัตริย์ได้ 1 พระองค์ `จู้กั๋ว` (柱國จู้กั๋วChinese) ได้ 1 คน และข้าราชการระดับ 2,000 ตัน (二千石เอ้อร์เชียนสือChinese) ถึง 500 ตัน ได้ 39 คน
3. ตำแหน่งและบรรดาศักดิ์
จิ้นซีได้รับการแต่งตั้งในตำแหน่งราชการและได้รับบรรดาศักดิ์ต่าง ๆ ตลอดเส้นทางอาชีพทางทหารอันยาวนาน:
| ปี (ปีก่อนคริสตกาล) | ตำแหน่ง/บรรดาศักดิ์ | รายละเอียด/หมายเหตุ |
|---|---|---|
| ไม่ระบุ | `จงเจฺวียน` (中涓จงเจฺวียนChinese) | ตำแหน่งผู้ติดตาม/มหาดเล็กส่วนพระองค์ |
| ไม่ระบุ | `หลินผิงจฺวิน` (臨平君หลินผิงจฺวินChinese) | ได้รับจากผลงานทางทหารช่วงต้น |
| 206 | `เจี้ยนอู่โหว` (建武侯เจี้ยนอู่โหวChinese), `ฉีตูเว่ย` (騎都尉ฉีตูเว่ยChinese) | ได้รับจากหลิวปัง |
| 201 | `ซิ่นอู่โหว` (信武侯ซิ่นอู่โหวChinese) | พร้อมสิทธิ์สืบทอด, ชืออี้ 4,600 ครัวเรือน (เพิ่มเป็น 5,300 หลังปราบกบฏอิงปู้) |
| ไม่ระบุ (หลังปราบกบฏ) | `เชอฉีเจียงจวิน` (車騎將軍เชอฉีเจียงจวินChinese) | ผู้บัญชาการกองทัพม้าและรถรบ |
4. การถึงแก่กรรม
จิ้นซีเสียชีวิตในปี 183 ปีก่อนคริสตกาล (ตรงกับปีที่ 5 แห่งรัชสมัย จักรพรรดินีหลี่ว์ฮั่ว) หลังจากการเสียชีวิต เขาได้รับพระนามหลังมรณกรรมว่า `ซู่โหว` (肅侯ซู่โหวChinese).
5. การประเมินและมรดก
การประเมินทางประวัติศาสตร์และมรดกที่จิ้นซีทิ้งไว้แสดงให้เห็นถึงบทบาทสำคัญของเขาในการก่อตั้งและรักษาความมั่นคงของราชวงศ์ฮั่น แม้ว่าวงศ์ตระกูลของเขาจะประสบกับความผันผวนในภายหลัง แต่ก็ได้รับการฟื้นฟูในที่สุด
5.1. การประเมินทางประวัติศาสตร์
ซือหม่าเชียน (司馬遷ซือหม่าเชียนChinese) นักประวัติศาสตร์ชื่อดัง ได้กล่าวถึงจิ้นซีในผลงานชิ้นเอกของเขา `ฉื่อจี้` (史記ฉื่อจี้Chinese) ใน `傅靳蒯成列傳` (傅靳蒯成列傳ฟู่จิ้นไคว่เฉิงเลี่ยจ้วนChinese) โดยยกย่องจิ้นซีร่วมกับ ฟู่ควน (傅寛ฟู่ควนChinese) ซือหม่าเชียนได้กล่าวว่า ทั้งสองคนซึ่งเริ่มต้นเส้นทางอาชีพทางทหารกับ หลิวปัง จากเขตซานตง ได้ทำศึกกับกองทัพฉู่ สังหารขุนพล ทำลายกองทัพ และยึดเมืองได้มากมายหลายสิบครั้ง โดยที่ยังคงรอดพ้นจากอันตรายและความอัปยศ ซึ่งถือเป็น "ของขวัญจากสวรรค์".
5.2. ครอบครัวและการสืบทอด
- บุตรชายของจิ้นซีคือ `จิ้นถิง` (靳亭จิ้นถิงChinese) หรือที่รู้จักกันในนาม `อีโหว` (夷侯อีโหวChinese) ได้สืบทอดตำแหน่งและบรรดาศักดิ์ของบิดาในฐานะ `ซิ่นอู่โหว` (信武侯ซิ่นอู่โหวChinese).
- อย่างไรก็ตาม 21 ปีต่อมา (ในปีที่ 3 แห่งรัชสมัย จักรพรรดิเหวินแห่งฮั่น หรือ 161 ปีก่อนคริสตกาล) จิ้นถิงถูกถอดถอนบรรดาศักดิ์และถูกยึดที่ดินศักดินา เนื่องจากมีการเรียกเก็บภาษีจากประชาชนในเขตศักดินาของตนมากเกินไป.
- การฟื้นฟูตระกูลเกิดขึ้นในรัชสมัยของ จักรพรรดิเซฺวียนแห่งฮั่น ในปี `หยวนคาง` (元康หยวนคางChinese) ที่ 4 (62 ปีก่อนคริสตกาล) โดย `จิ้นอานหาน` (靳安漢จิ้นอานหานChinese) ซึ่งเป็นบุตรชายของเหลนของจิ้นซี และเป็น `ฉางอานช่างจ้าว` (長安上造ฉางอานช่างจ้าวChinese) ได้รับพระราชโองการให้ฟื้นฟูสถานะของตระกูลขึ้นมาใหม่.